12625Q1574778887378Q9282635 n

34 I. Teatr wśród społecznych i artystycznych praktyk pcrformatywnych

tańca, bogatej inscenizacji, wymyślnych efektów multimedialnych i oszałamiających, monumentalnych dekoracji oraz pełnego nagłośnienia akustycznego. Odmianami są: musicale filmowe (Śpiewak jazzbandu, Skrzypek na dachu) i rock-opera (Hair, Jesus Christ Superstar, Napa), a także szereg gatunków pośrednich, np. śpiewogra.

Teatr tańca (Tanztheater). Termin ten funkcjonuje na dwa sposoby. Jego najbardziej ogólna definicja odnosi się do wszystkich form tańca teatralnego: od klasycznego baletu po taniec nowoczesny, w których podstawowym środkiem wyrazu jest odznaczający się szczególnymi wartościami ekspresyjnymi, muzycznie komponowany ruch. Balet powstał z renesansowych maskarad karnawałowych i popularnych we Włoszech triumfów, które przerodziły się w widowiska dworskie złożone z recytatywu, śpiewu, muzyki, pantomimy i tańca. Za pierwsze widowisko baletowe uznaje się interludium przygotowane przez Bergonzia di Bottę z okazji ślubu księcia Mediolanu Galeazzo Viscontiego z Izabellą Aragońską (1489). Z Włoch balet trafił na dwór francuski, gdzie między XVI a XVII wiekiem przybrał formę widowiska o treści mitologicznej, odgrywanego przez dworzan. W kręgu francuskiej kultury dworskiej rozwinęły się także gatunki mieszane, łączące taniec, muzykę, śpiew i recytację, m.in. diuertissemenl (z fr. ‘roziywka, zabawa’) — krótkie widowiska o charakterze intermedialnym, oraz tworzone przez Jean-Baptiste’a Lully’cgo we współpracy z Molierem comedie-ballets. Innym historycznym gatunkiem, zbliżonym w formie do komediobaletu, jest maska. Terminem tym określa się popularne w Anglii w XVI—XVIII wieku pełne przepychu alegoryczne widowiska, wykorzystujące muzykę, układy choreograficzne, bogate dekoracje, kostiumy i maski. Istniały dwie odmiany masek (w rozumieniu widowiskowym): w pierwszej najważniejsze były efekty wizualne, a inscenizacja obliczona na zaskoczenie publiczności możliwościami techniki teatralnej; druga — mniej widowiskowa, za podstawę miała dramat (np. utwory Bena Jonso-na). W XVIII wieku powstała opera baletowa, w której nad partiami śpiewanymi przeważały partie tańczone, wykonywane przez zawodowych tancerzy. Oderwanie się baletu od opery nastąpiło dzięki działalności Jean-Georgcs’a Noverre’a, który w drugiej połowie XVIII wieku stworzył dramat baletowy.

W węższym znaczeniu teatr tańca (Tanztheater) oznacza pewną specyficzną formę tańca nowoczesnego, wypracowaną głównie przez choreografkę Pinę Bausch w nawiązaniu do tradycji niemieckiego tańca eks-presjonistycznego lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku (Kurt Joos, Rudolf Laban, Mary Wigman). Będąc reakcją zarówno na konwencje klasycznego baletu, jak i awangardowy radykalizm, teatr tańca wykorzystuje pozataneczne i pozamuzyczne środki wyrazu (scenografia, świa-