394929Q1563208888535 68988792 n

16 !. Teatr wśród społecznych i artystycznych praktyk performatywnych

Element społeczny zawiera się właśnie w pojęciu prestiżu, jaki w oczach jednostki naśladującej ma osoba wykonująca czyn nakazany, autoryzowany i wypróbowany. W akcie naśladowania, który następuje później, znajdują się już elementy psychologiczne i biologiczne.

Całość jest zatem uwarunkowana przez te trzy elementy połączone ze sobą w sposób nierozdzielny” (Mauss 2001: 394—395).

Podobnie kulturowa tożsamość płci (gender) jest nabywana w procesie socjalizacji. Zdaniem Judith Butler, pleć ma charakter performatywny, oparty na naśladowaniu i powtarzanym cytowaniu norm kulturowych. Gender jest więc regulatywną praktyką, polegającą na kolejnych aktach performatywnych, czyli wystawieniach o niemal teatralnym charakterze. Butler pisze: „Nie istnieje ani »esencja«, którą pleć kulturowa miałaby wypowiadać czy wyrażać, ani obiektywny ideał, do którego płeć mogłaby dążyć, w dodatku płeć kulturowa nie jest faktem. Dlatego dopiero rozmaitość działań płciowych generuje ideę płci kulturowej Płeć kulturowa stanowi zatem konstrukcję, która nieustannie skrywa swoją genezę; cicha zmowa, by odgrywać, produkować i chronić odrębne i spolaryzowane płcie kulturowe jako kulturowe fikcje, pozostaje w ukryciu dzięki wiarygodności tych konstrukcji j dzięki karom wymierzanym każdemu, kto nie zgadza się im wierzyć. [...) pleć kulturowa to raczej luźno ustanawiana w czasie tożsamość konstytuowana w zewnętrznej przestrzeni dzięki stylizowanemu powtórzeniu działań. Efekt pici kulturowej powstaje w wyniku stylizacji ciała i dlatego należy go rozumieć jako pospolity sposób, dzięki któremu cielesne gesty, ruchy i style różnego rodzaju ustanawiają iluzję niewzruszonego »ja« płciowego” (Butler 2005: 594- 595).

Psychokulturowe teorie osobowości i współczesne poststrukturali-styczne teorie tożsamości człowieka wskazują na fakt nabywania osobowości społecznej i ustanawiania tożsamości w kolejnych aktach per for maty w nych. Pojawiła się więc koncepcja człowieka jako homo performance (PbKŚNfAROWicz 1996:128), a życia jako strumienia niedokładnych powtórzeń czy serii performansów. W związku z tym performanse wydają się wszechobecne w życiu społecznym, zarówno w jego sformalizowanych przejawach, jak i w nieformalnych sytuacjach codziennych.

1.3. Performans

Pojęcie „zachowanie” odnosi się do działania człowieka podlegającego normom kulturowym, a więc do działań wyuczonych, powtarzanych w kolejnych aktach, znaczących i przekazywanych kulturowo. W życiu codziennym zachowania takie mogą mieć charakter „nieświadomy” (nieoznaczony) i mogą być też odbierane jako ..naturalne” przez członków danej