423325Q156301888855424860875 n

14 1. Teatr wśród społecznych i artystycznych praktyk peribrmaty w nycli

ju, ceremonie i święta, agony czy zabawy dzieci (Lotmam 1987). Spoglądając z perspektywy antropologii kultury, np. geneza teatru powiązana zostaje z rozmaitymi praktykami mimetycznymi i widowiskowymi, takimi jak myśliwskie pantomimy, rytuały wegetacyjno-płodnościowe, kult przodków czy szamanizm (Steiner 2003).

Teatr zdaje się bytowo bliski ..ulotnej’⁵ sferze prdksis ? jej uczeniem — odgrywaniem ról płciowych i społecznych przez naśladowanie i repe-tycję, oraz z inscenizowaniem interakcji społecznych. Amerykańska teoria widowisk, datująca swoje początki od opublikowania w 1966 roku artykułu Richarda Sehechnera Approaches to Theory/Criticism, inspirowana myślą antropologiczna,. Yictora Turnera, radykalnie odchodzi od perspektywy estetycznej w teatrologii ku antropologii kulturowej i socjologii, uprawianym w perspektywie teatralnej. Efektem tego podejścia jest nakreślenie szerokiego spektrum zjawisk społecznych i kulturowych, które łączą się z teatrem, ale do sztuki teatru nic przynależą. Schechner traktuje takie zjawiska, jak gra, zabawa, rytuał, teatr, sport jako różne formy przedstawień (—> Teatr w świecie widowisk).

1.2. Teatralność jako przedesLetyczny potencjał człowieka

Z perspektywy antropologicznej teatralność uznaje się za „przedeste-tyczny potencjał człowieka”, a teatr postrzegany bywa jako model kulturowy

Tnstynkt naśladowczy jest bowiem przyrodzony ludziom od dzieciństwa i tym właśnie człowiek różni się od innych zwierząt, że jest istotą najbardziej zdolną do naśladowania. Przez naśladowanie zdobywa podstawy swej wiedzy, a dzieła sztuk naśladowczych sprawiają mu prawdziwą przyjemność.

Arystoteles 1983: 10

(Balme 2005: 94). Naśladowanie, przedstawiające działania, to sam rdzeń definicji Arystotelesa dotyczącej tragedii i teatru. Arystoteles wywodzi teatr m.in. z wrodzonego ludziom instynktu naśladowczego. Rozpatruje więc kwestię mimesis z punktu widzenia psychologii. Jego rozważania wiążą się z duszą (psyche) i jej zdolnościami naśladowczymi (Arystoteles 1983).

Współczesna filozofia, inspirowana myślą psychoanalityczną, dekon-struuje pojecie samoświadomego podmiotu i tożsamości. Tożsamość jest funkcją autonarracji albo jest konstruowana w powtarzających się aktach performatywnych. A mechanizm mimetyczny, według niektórych teorii antropologicznych, odgrywa podstawową rolę w powstaniu, przekazywaniu i rozwoju kultury (Girard 2006).

francuski psychoanalityk Jacąues Lacan przyjmuje jako podstawowa^ w rozwoju ludzkiego poczucia tożsamości koncepcję fazy lustra. For-