603085Q157442888741368398290 n

30 [. Teatr wśród społecznych i artystycznych praktyk performatywnych

30 [. Teatr wśród społecznych i artystycznych praktyk performatywnych

Teatr dramatyczny oznacza całkowitą dominację tekstu. W nowożytnym teatrze przedstawienie w dużej mierze tworzyła deklamacja oraz sceniczna realizacja wcześniej napisanego dramatu. Nawet tam, gdzie pojawiała się, a nawet dominowała muzyka i taniec, „tekst” rozumiany jako łatwo dająca się odczytać całość narracyjna i myślowa nadal miał pozycję nadrzędną.

Lehmann 2004: 17

Teatr dramatyczny — jest to rodzaj widowiska, w którym traktowany jako projekt wykonawczy, uprzednio napisany dramat zostaje wykonany na scenie. Jego trwająca do połowy XX wieku dominacja w europejskiej tradycji teatralnej spowodowała, że w potocznym rozumieniu bywa traktowany jako synonim teatru. W ten sposób rozumiał go Konrad Górski —jako widowisko, którego cechą konstytutywną, niepodlegającą eliminacji jest słowo podawane głosem (Górski 2003: 326). Takie wywodzące się z Poetyki Arystotelesa, logocentryczne podejście do sztuki teatru zakłada, że tekst dramatyczny jest podstawowym i najistotniejszym jej składnikiem. Konsekwencją utożsamienia teatru z teatrem dramatycznym jest odrzucony przez XX-wieczną teatrologię pogląd, według którego teatr jest „maszynką do grania dramatów”, a jego granice wyznacza słowo. Zatem tam, gdzie kończy się słowo, nie można już mówić o teatrze. Współcześnie tekst dramatyczny traktuje się jako czynnik kon-tyngentny, a więc nienależący do istoty teatru, na co wskazuje możliwość dowolnego ograniczenia go ilościowego aż do całkowitego wyeliminowania ze spektaklu. Trzeba ponadto pamiętać, że słowo mówione jest obecne także w niedramatycznych gatunkach teatralnych, których fabuła nie została ujęta w formę tekstu dramatycznego. Oparte są one na improwizacji (jak np. komedia deirarte) lub obywają się bez zachowującej logiczną całość fabuły. Dlatego zamiast posługiwać się określeniem „teatr dramatyczny”, wygodniej jest mówić o teatrze słowa.

Termin ten, używany czasami synonimicznie wobec teatru dramatycznego, oznacza „formy teatralne, które w odróżnieniu od przedstawień śpiewanych lub tańczonych posługują się głównie słowem mówionym” (Balmk 2002: 26), choć nie zawsze oparte są na tekście dramatu. Do odmian teatru słowa należą: teatr rapsodyczny, specjalizujący się w adaptacjach niedramatycznych form literackich (epiki i liryki), oraz kabaret. Nazwą tą (od fr. cabaret — ‘winiarnia, szynk, gospoda’) określa się widowiska estradowe o kameralnym charakterze, składające się ze skeczy, monologów, piosenek, numerów tanecznych, rzadziej popisów sztukmistrzów i niewielkich form teatralnych, połączonych zapowiedziami konferansjera. Kabaret bywa uznawany za kameralną formę rewii, od której różni się większą troską o literacką i artystyczną formę przedstawienia (Kosiński 2006a: 68). Bliskie pokrewieństwo wiąże go także