12

&C0

kursu może być, rzecz jasna. ’^rować P^r/ede wszystkim tą to się określać skrótem KAD

‘tysis) jest jednym z odgafę yficzny sposób - stawiając ikacyjnego funkcjonowania

‘U, angielskiemu lingwiście 'tycznego badania ukrytych y (a) tekstami, zdarzeniami Kjami i procesami społecz ik praktyki, zdarzenia oraz z relacje 'Madzy oraz walki -jawność powiązań pomię '^k zabezpieczający wtadzę

awiło się w językoznaw-‘ powstania KAD zwykło Jgłosif wówczas w piśmie ^cych zarówno podstawy etyczna analiza dyskursu ym naukowców z wielu >rum wymiany myśli stal

:zoną od innych metodę    |

■tsyjnych odpowiedzi na    *

lav/ać „mniej naukowa"    f

Wizowanych, posługują-    {

wych. KAD jest raczej    f

⁰¹¹' którego głównym    £

danych zazwyczaj kry-    $

^ać „raz na zawsze”    f

lOżliwić badaczowi do-    %

cznych stojących za ; ^eIe> założenia, ideolo- j i ba pamiętać, iż teorie J że cała rzeczywistość | Jnstrukcyjne wpisane f

jest v/logikę dyskursu i jest interpretowanym dyskursem uwarunkowane). Nie należy się zatem po KAD spodziewać absolutnych odpowiedzi na postawione pytania. Pomaga ona natomiast zrozumieć, w jaki sposób za różnymi problemami społecznymi, politycznymi, kulturowymi kryją się określone założenia oraz sposoby formułowania tych założeń za pomocą języka, używanego przez ludzi w codziennej komunikacji; rozwiązanie różnych problemów społecznych może polegać właśnie na uświadomieniu ludziom tych założeń i skłonieniu ich do zmiany.

KAD uprawiana jest na wiele sposobów, w zależności od podstaw metodologicznych i ideologicznych, jakie przyjmują badacze.

KAD w tradycji formalistycznej bada wewnętrzną organizację i strukturę zachowań językowych; uważa przy tym język za odrębny, autonomiczny system, niewiele zatem poświęca uwagi związkom języka z kontekstem społecznym.

KAD w rozumieniu funkcjonalistycznym bada wzajemne wpływy języka i jego użytkowników. Celem jest tu często odkrycie nieświadomych lub nieujawnianych uprzedzeń i stereotypów w zachowaniach językowych jednostek, grup, organizacji i instytucji, które to uprzedzenia mogą służyć manipulowaniu lub dezinformowaniu odbiorców - należy je zatem ujawniać i prostować.

KAD oparta na teorii działania komunikacyjnego Jiirgena łlabermasa zwraca szcze gólną uwagę na fakt, że zmiany społeczne zachodzą pod wpływem komunikacji; zmiany na poziomie społecznym mogą być częściowo wywołane przez zmiany w praktykach językowych ludzi. Zmiany praktyk językowych można natomiast osiągnąć, jeśli zmienia się instytucje społeczne. KAD próbuje kwestionować i reformować język, który stanowi podstawę Ich funkcjonowania.

KAD odwołująca się do teorii Michela Foucault rozszerza pojęcie dyskursu. Dyskurs dla Foucault, to nie tylko wymiana komunikacyjna; to złożona całość, w której obrębie język wiąże się z ideologią, wiedzą, strategiami społecznymi i komunikacyjnymi, i kształtowany jest przez skomplikowane relacje pomiędzy wiedzą i władzą. Nieustanne ścieranie się różnych dyskursów wpływa na kształt życia społecznego i po prostu na fizyczne warunki życia człowieka dlatego tak istotne jest ich ujawnianie, badanie i opis.

Krytyczna analiza dyskursu, zwłaszcza w wydaniu odwołującym się do Habermasa i Foucault, jest istotnym źródłem inspiracji dla tej książki; wskazuje bowiem cele, dla których podejmuje się działania badawcze. Ponieważ jednak jest już ona odrębną, złożo ną dyscypliną nauki, nie proponujemy początkującemu badaczowi mediów zgłębienia jej wszystkich aspektów i niuansów. Nawiązujemy do niej, ale z zastrzeżeniami i przeformu-łowaniami, które mogą tę metodę uczynić użyteczną dla badacza mediów.

Założenia KAD - niezależnie od tego, jaką obiera się drogę do odkrycia i ujawnienia specyfiki i społecznych powiązań dyskursu są zatem następujące:

• KAD jest działaniem na dwóch polach jednocześnie: krytycznym i konstruktywnym. Równolegle do opisu i analizy' badanego dyskursu badacz dąży do odkrycia, jak opisywany dyskurs odzwierciedla relacje władzy, hierarchie celów i wartości, stan wiedzy oraz jawne i ukryte przekonania w zbiorowości, w której dyskurs jest realizowany; próbuje ujawnić ukryte założenia i zdemaskować to, co pozornie „naturalne", oczywiste, samo przez się zrozumiałe. Celami analizy są zatem: wykazanie konstruowanej, społecznej, a nie „naturalnej” specyfiki tekstów kultury, analiza środków używanych do wywierania wpływu na odbiorców, analiza możliwych efektów działania różnych dyskursów.