12

206 Traktat drugi

przestrzegać, oraz uświadamiać mu, w jakim stopniu może on kierować się wolną wolą. Pozostawienie mu swobody korzystania z nieograniczonej wolności, zanim będzie się mógł kierować rozumem, którym się będzie mógł kierować, nie stanowiłoby naturalnego przywileju bycia wolnym, lecz byłoby wprowadzeniem go między dzikie bestie do stanu, w którym ludzie są tak samo nikczemni, jak one. Oto dlaczego w rękach rodziców spoczywa władca rządzenia swym potomstwem w okresie małoletniości. Bóg postanowił, że ich zadaniem będzie opieka nad dziećmi i obdarzył ich w tym celu odpowiednimi skłonnościami do wrażliwości i łagodzenia władzy oraz postanowił, tak jak w swej mądrości zamierzył, iż dzieci mają podlegać rodzicom dopóty, dopóki ich dobro będzie tego wymagać.

§ 64. Nie ma jednak powodu, by pr^,7eimipniQ.ć....g?l^p^^rią potomstwu opiekę rodziców w absolutne, arbitralne panowanie ojca. Jego władza nie sięga dalej, niż wymaga tego posłuch, jaki uzna on za najbardziej skuteczny dla zapewnienia ciału jego dzieci siły i zdrowia, a umysłowi bystrości i prawości, by służyło to zarówno innym, jak i im samym, a jeśli w jego sytuacji będzie to konieczne, umożliwiło dzieciom pracę, gdy będą one zdolne się utrzymać same. W takiej władzy jednak ma udział wraz z ojcem.

§ 65. Władca ta w niewielkim stopniu należy do ojca na mocy jakiegoś szczególnego uprawnienia natury, przysługuje mu bowiem tylko wtedy, gdy jest on opiekunem swych dzieci. Kiedy zaś zaniecha on tej opieki, traci nad nimi swą władzę, którą posiada przez cały czas, dopóki je utrzymuje i wychowuje, jest ona bowiem z tym nierozerwalnie związana. Należy ona w równym stopniu do opiekuna porzuconego dziecka, jak i do jakiegoś innego naturalnego ojca. Sam akt spłodzenia daje człowiekowi niewiele władzy nad jego potomstwem, jeżeli nie sprawuje on nad nim opieki. Tylko opieka daic prawo do miana ojcaijego autorytetu. A cóż stanie się z tą władcą ojcowską w tej części świata, gdzie jedna kobieta w określonym czasie ma więcej niż jednego męża? Albo w tych okolicach Ameryki, gdzie wszystkie dzieci pozostają przy matce podlegając jej dozorowi i opiece, gdyż, co się tam często zdarza, mąż i żona rozchodzą się? Albo też, gdy ojciec umrze, kiedy dzieci są jeszcze małe, czyż nie będą one jako małoletnie wszędzie naturalnie zobowiązane do należnego posłuszeństwa matce, tak jak i ojcu, gdyby ten jeszcze żył? Czyż każdy jednak powie, iż matka ma nad swymi dziećmi władzę ustawodawczą, że może ona ustanawiać reguły, które będą stale je obowiązywać i którymi powinny się one kierować we wszystkim, co dotyczy ich własności, oraz które przez całe życie będą ograniczać ich wolność? Bądź czyż nie może ona nakazywać im^ptacsLrztgapie ich pod karą śmierci? Jest to przeciei^ladćyi^ ^wierijchnoścjj której ojciec nie ma ani śladu. Jego panowanie nad dziećmi jest ograniczone w czasie i nie dotyczy ich życia i własności. Stanowi ono tylko pomoc w okresie słabości i niedoskonałości ich lat dziecięcych oraz zapewni dyscyplinę konieczną do ich wychowania. I chociaż ojciec może rozporządzać własnym fflajątkiem jak tego zapragnie, to dzieciom nie zagraża niebezpieczeństwo przymierania głodem, albowiem jego władca nie rozciąga się ani na ich życie i dobra, które zdobyły własną pracowitością lub za sprawą szczodrości innych, ani też na ich Wolność, którą osiągną niezwłocznie wraz z nadejściem lat rozwagi. Od czasu, kiedy władca ojcowska ustaje, nie może on

Już dysponować wolnością swego syna w stopniu większym °iż jakiegokolwiek innego człowieka. Władza ta jest więc bardzo daleka od absolutnej i stałej jurysdykcji, skoro człowiek Oloże się od niej uchylić mając zezwolenie boskiego autorytetu, by opuścić ojca swego i matkę swoją i sjłącsjjć się %e swą joną.

Dwa traktaty...

j '»