131 (2)

III. Prawo krajowe - system źródeł powszechnie obowiązującego prawa    131

*

117.    Charakter ustawy jako aktu normatywnego oznacza, że wszystkie postanowienia ustawy muszą być sformułowane w sposób pozwalający im stać się budulcem dla norm prawnych - nie może być w ustawie wypowiedzi pozbawionych normatywnego charakteru. Nadal aktualne pozostaje stwierdzenie Stefana Rozmarynu, wedle którego konstytucja traktuje ustawy ,.[...] jako akty. które ustanawiać mają przepisy prawne, czyli - mówiąc krótko - które mają być prawem".

Będąc aktem normatywnym, ustawa jest zarazem aktem ogólnym, to znaczy ,.|...| ustanawiającym normy prawne o charakterze generalnym (a więc kierowanym do pewnej klasy adresatów wyróżnionych ze względu na jakąś ich wspólną cechę) i abstrakcyjnym (tzn. ustanawiającym pewne wzory zachowań) [...]. Konsekwencją abstrakcyjności normy jest jej powtarzalność - to że nie ulega umorzeniu lub skonsumowaniu przez jednorazowe zastosowanie” (postanowienie TK z 6 grudka 1994 roku. U 5/94). Charakter ustawy jako aktu ogólnego oznacza w szczegółilości, że w polskim systemie prawa nie może być ustaw indywidualno-konkretnych, to znaczy regulujących sytuację prawną i postępowanie konkretnie określonej osoby.

118.    Ustawa zajmuje najwyższe miejsce w systemie prawa krajowego, bo żaden inny akt normatywny nie łączy w sobie cechy szczególnej mocy prawnej i nieograniczonego (w zasadzie) zakresu przedmiotowego. Ustawa (zwykła) musi być jednak zgodna z konstytucją, ale pamiętamy (pkt 22), że konstytucja też jest ustawą, tyle że szczególnego rodzaju.

Szczególna moc prawna (prymat) ustawy polega na kilku elementach:

Po pierwsze, ustawa (a raczej normy w niej zawarte) mają samoistnie moc powszechnie obowiązującą - do wydania i obowiązywania ustawy nie jest potrzebne mkiekolwiek szczegółowe upoważnienie; choć wiele przepisów konstytucji mówi (•wydawaniu ustaw w konkretnych dziedzinach (np. art. 216 i art. 217), to należy to rozumieć jako zobowiązanie ustawodawcy do ich uregulowania, a niejako przesłankę dopuszczalności wydawania takich uregulowań.

Po drugie, ustawa (normy w niej zawarte) może być zmieniona, uchylona lub zawieszona tylko przez inną normę ustawową, a nigdy przez normę niższego rządu.

Po trzecie, ustawa może zmieniać, uchylać lub zawieszać każdą inną normę prawną prawa krajowego.

Po czwarte, wydawanie innych aktów normatywnych prawa krajowego, o ile akty • mają być źródłami powszechnie obowiązującego prawa, dopuszczalne jest tylko na 'odstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania hi. 92 ust. i konstytucji). Bez wyraźnego przyzwolenia ustawy w systemie prawa kra-uwego nie może się więc znaleźć jakakolwiek norma powszechnie obowiązującego 'niwa. co jest jedną z najistotniejszych zmian wprowadzonych przez nową konstytucję.

119.    Nieco szerszego omówienia wymaga problem zakresu ustawy. Rozważani nad nim tradycyjnie obracały się wokół dwóch pytań:

jakie sprawy mogą być regulowane przez ustawy? (a więc czy istnieją jakiekolwiek materie, których ustawa regulować nie może);

jakie sprawy mogą być regulowane tylko przez ustawy? (a więc w jakich materiach parlament jest wyłącznym prawodawcą).