10 (226)

Wybrane teorie etyczne

Oceniając jakieś postępowanie, jakiś czyn pod względem etycznym możemy zastanawiać się czy człowiek, który dokonał tego czynu, czyli podmiot tego postępowania nie naruszył pewnych zasad albo też możemy pytać się jakie są bliższe lub dalsze konsekwencje tego postępowania. Ten pierwszy rodzaj analizy, to analiza deontologiczna, (nazwa pochodzi od greckiego słowa deontos = obowiązek) ten drugi rodzaj, to analiza konsekwencjalistyczna.

Teorie deontologiczne (zwane czasem nonkonsekwencjalistycznymi dla przeciwstawienia konsekwencjal i stycznym) głoszą, że ocenie podlegają czyny jako takie bez względu na ich konsekwencje. Twierdzą one, że istnieją pewne rodzaje działań, które są same w sobie złe, i że wobec tego nie mogą być środkami do osiągnięcia jakichkolwiek, nawet bardzo szlachetnych celów. Dla deontologów, działanie jest moralnie niesłuszne jeżeli narusza jakąś normę, przepis, prawo, zakaz, o których z góry wiadomo, że są słuszne. Przykłady takich deontologicznych norm to: nie kłam, nie naruszaj praw innych ludzi, w szczególności prawa do życia, prawa do nietykalności cielesnej, prawa do wolności, godności, prywatności.

•

Teorie konsekwencjalistyczne utrzymują, że o ocenie naszych działań decydują ich skutki, a więc należy czynić to, co przynosi najlepsze rezultaty. Konsekwencjaliści nie poddają działań bezwzględnej ocenie moralnej, ale uzależniają ja od skutków, konsekwencji; działanie jest dobre jeżeli przyniosło pozytywne skutki, złe jeżeli przyniosło skutki negatywne.

Z punktu widzenia deontologicznego kradzież jest zawsze zła, dlatego że narusza 7 przykazanie, normę “nie kradnij”, z punktu widzenia konsekwencjalistycznego kradzież jest na ogół zła, bo okradzionego pozbawia pewnego dobra, a złodziej może zostać ukaranym. Z punktu widzenia deontologicznego kłamstwo jest naganne, bo narusza normę nakazującą uczciwość, z punktu widzenia konsekwencjalistycznego kłamstwo jest złe jeżeli ma złe skutki dla kłamcy albo dla innej osoby.

IMPERATYW KATEGORYCZNY KANTA

Postępuj tylko według takiej maksymy, dzięki której możesz zarazem chcieć żeby stała się prawem powszechnym.

(Postępuj tak, jak chciałbyś, by wszyscy postępowali)

Postępuj tak, byś człowieczeństwa tak w swojej osobie, jako też w osobie każdego innego używał zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko jako środka.

(Nigdy żadnego człowieka nie wolno traktować instrumentalnie)

Test uniwersalizacji:

1 Co by się stało, gdyby wszyscy postąpili w ten sposób?

2.Czy należy pragnąć, by wszyscy tak postępowali?

ETYKA CNÓT

Cnota jest to cecha charakteru stanowiąca trwałą dyspozycję człowieka do czynienia dobra, uzyskana droga powtarzania czynności, przejawiająca się w codziennym działaniu.

Przykłady cnót: pracowitość, rzetelność, lojalność, uprzejmość uczciwość, oszczędność męstwo, życzliwość, współczucie