186 187

186 Kliniczne problemy okolic ciała

zach połączonych z zewnętrznym „wytaczaniem” głowy. Widać także różnej wielkości torbiele w dachu panewki i w górnej części głowy kości udowej.

Zapobieganie i leczenie. Profilaktyka jest najwłaściwszym, choć nadal mało rozpowszechnionym, postępowaniem w dążeniu do zachowania sprawności stawu biodrowego; wczesne rozpoznawanie wad i zaburzeń rozwojowych, a także chorób i uszkodzeń urazowych stawu biodrowego oraz skuteczne ich leczenie stanowią podstawę działania.

Postępowanie nieoperacyjne w okresie radionegatywnych bądź początkowych zmian zniekształcających staw biodrowy to najczęściej:

—    zabiegi fizykalne w celu poprawy ukrwienia stawu biodrowego (okłady parafinowe, borowinowe, kąpiele solankowe),

—    ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni pośladka i uda, zwiększające (bezboleśnie!) zakres ruchów biodra,

—    odciążanie przez paroletnie, codzienne używanie laski i odchudzenie osób z nadwagą. Powtarzane kuracje balneoklimatyczne są bardzo wskazane.

Leczenie operacyjne. W okresie radionegatywnych, początkowych zmian zniekształcających zmierza się do zmniejszenia nadciśnienia i zastoju żylnego, przez to do poprawienia ukrwienia głowy kości udowej przez jej nawiercenia przezszyjkowe. Jeśli głowa udowa jest okrągła wchodzą w rachubę wa-ryzujące bądź walgizujące osteotomie międzykrętarzowe uda.

W skrajnych postaciach zmian zniekształcających staw biodrowy najskuteczniejszym sposobem leczenia jest całkowita endoprotezoplastyka tego stawu. Ostatnio używa się bezcementowej protezy Mittelmeiera lub typu PM, u osób powyżej 55 r. ż. zakłada się osadzoną na cemencie protezę typu Wel-lera.

Dobrym wynikom zagrażają najbardziej głębokie zakażenia oraz „odkleja-nie się” części protezy od tkanki kostnej.

Zapalenia stawu biodrowego

Przyczyny i objawy kliniczne zapalenia stawu biodrowego osób dorosłych są podobne do występujących u dzieci (str. 176). Niekiedy zapalenie stawu biodrowego powstaje i rozwija się wskutek zakażenia przy leczeniu zmian zniekształcających staw biodrowy blokadami z lidokainy i dostawowymi wstrzy-kiwaniami preparatu Depo-Medrol.

Objawy i rozpoznanie. Łagodna postać zapalenia stawu biodrowego przypomina obraz kliniczny początkowych zmian zniekształcających. Odróżnia się właściwościami bólu, obrazem radiologicznym oraz wynikami badań laboratoryjnych. W zapaleniu ból jest ciągły, zwiększa się przy ruchach, w obrazie rentgenowskim dostrzega się zwężenie szczeliny stawu, później zniszczenie jego powierzchni, zaś w badaniach laboratoryjnych zmiany zapalne (duży OB).

Leczenie. W okresie ostrym należy unieruchomić staw biodrowy w opatrunku gipsowym biodrowym oraz rozpocząć leczenie antybiotykami, odpowiednio do wyniku badania bakteriologicznego (konieczne nakłucie stawu i badanie bakteriologiczne punktatu). Później stosuje się wyciągi pośrednie i odciążenie laskami. W przewlekłych postaciach zapalenia stawu biodrowego, w szczególności na tle gruźlicy, skutecznym sposobem postępowania bywa resekcja głowy k. udowej.

Problemy usprawniania, zatrudniania i inwalidztwa

W leczniczym usprawnianiu osób z wadami, chorobami i uszkodzeniami urazowymi stawu biodrowego uwzględnia się:

1. Odciążenie stawu biodrowego. W zagrożeniach ukrwienia głowy kości

udowej obowiązuje zawsze długotrwałe używanie laski lub lasek do chodzenia, szczególnie w doleczaniu choroby Perthesa, młodzieńczego złuszczenia głowy kości udowej, urazowego zwichnięcia stawu biodrowego, złamania szyjki kości udowej. Wielomiesięczne lub dłuższe odciążenie chroni głowę przed jej spłaszczeniem, łagodzi dolegliwości i hamuje ewolucję zmian zniekształcających staw biodrowy oraz zwiększa zasięg poruszania się; osobom z nadwagą ciała zaleca się powrót do masy należnej.

2.    Wyrównanie skrócenia kończyny. Skrócenie do 3 cm wyrównuje wkładka ortopedyczna, ale skrócenie powyżej 3 cm wymaga obuwia ortopedycznego. Wyrównanie długości kończyn poprawia estetykę chodu, zmniejsza boczne skrzywienie tułowia i chroni kręgosłup przed przeciążeniem.

3.    Polepszenie ukrwienia głowy k. udowej. Okłady parafinowe, zawijania borowinowe, kąpiele solankowe, masaże, ćwiczenia mięśni łagodzą dolegliwości bólowe, poprawiają sprawność mięśni stabilizujących biodro.

4.    Aparatowanie. Niektóre choroby i uszkodzenia urazowe stawu biodrowego u dzieci wymagają stosowania odciążających aparatów ortopedycznych (np. szyna Thomasa). U dorosłych nie stosuje się aparatów odciążających, co najwyżej ortezę usztywniającą staw biodrowy.

Zatrudnienie osób z następstwami wad, chorób i uszkodzeń urazowych stawu biodrowego wymaga właściwego doboru zawodu oraz przystosowania stanowiska pracy. Osoby te nie powinny wykonywać czynności związanych z pokonywaniem dużych odległości i wysokości, długotrwałym staniem czy potrzebą przenoszenia (dźwigania) ciężarów.

Stanowiska pracy siedzącej dla osób ze sztywnym biodrem lub zakresem ruchów nie przekraczającym 70°, wymagają wyposażenia w fotel z uchylnią „dla sztywnego biodra”.

Młodzież w okresie nauki należy informować o doborze właściwego zaw^rodu, zaś osoby już pracujące o wskazaniach i możliwościach przezawodowania.

Praca chroniona w dużych zakładach oraz praca nakładcza stwarzają osobom z bezbolesną dysfunkcją stawu biodrowego możliwości utrzymania aktywności zawodowej.

W praktyce, wiele osób w różnym wieku z dysfunkcją stawu biodrowego przechodzi na rentę inwalidzką.

Ignacy Wośko, Józef Kozak

UDO

Wady wrodzone uda — Ignacy Wośko...........187

Złamania kości udowej — Józei Kozak...........188

Złamania podkrętarzowe uda.............188

Złamania trzonu kości udowej.............189

Złamania nadkłykciowe kości udowej...........190

Opóźnienia zrostu, wadliwe zrosty, stawy rzekome kości udowej ....    190

Odjęcia i protezowanie................191

Ignacy Wośko

Wady wrodzone uda

Najczęściej występuje hipoplazja bliższej części uda, stanowiąca poważny problem leczenia wobec skróceń kończyny przekraczających 20 cm. Skrócenia te