1

CZŁOWIEK — CZAS — MIEJSCE

3. Genealogia

3.1.    Pojęcie i zakres genealogii

3.1.1.    Istotnym elementem kształtującym społeczeństwo, determinującym tworzenie się zarówno jego struktur, jak i przede wszystkim grup społecznych, są związki wypływające z pokrewieństwa. Współczesna historiografia zwykła szukać przyczyn tworzenia się owych grup przede wszystkim w uwarunkowaniach politycznych, gospodarczych i społecznych, które bez wątpienia są ważkie. Ale związki wynikające z pokrewieństwa naturalnego lub konwencjonalnego, opartego na kryteriach prawno-obyczajowych, okazują się być bez porównania trwalsze i silniejsze w określonych, rzecz jasna, warunkach historycznych. Badając te właśnie związki, moż.na dokonywać nie tylko klasyfikacji poszczególnych jednostek, ale przede wszystkim anonimowego najczęściej społeczeństwa. Ten ostatni aspekt badań ma znaczenie nie tylko dla okresów dziejów, dla których źródła przynoszą zbyt skąpe wiadomości o poszczególnych jednostkach, a więc szczególnie dla mediewistyki, ale również dla okresów, dla których dokumentacja jednostkowa jest nawet niezwykle drobiazgowa. Wynika to z faktu, iż na tok dziejów ma wpływ nie tyle indywidualna działalność człowieka, ile jego działalność w ramach społeczeństwa.

Badania genealogiczne zdają się mieć sens jedynie wówczas, gdy będzie się je prowadziło właśnie w owym socjologicznym kierunku. Aczkolwiek genealogią interesują się nie tylko historycy, ale również przyrodnicy, zwłaszcza antropologowie, to kierunki te łatwo prowadzą do daleko nawet idących zwyrodnień. Przykładem może być rasizm, który swe naukowe podstawy czerpie między innymi także z genealogii. Trudno odpowiedzieć, w jakim stopniu mogą okazać się przydatne historykowi wyniki uzyskiwane przez psychologów czy psychopatologów. Dotychczas brakuje prób adaptowania ich wyników dla potrzeb warsztatu historycznego, chociaż pewne możliwości w tym kierunku zarysowują się, szczególnie w badaniach francuskich.

3.1.2.    W tej sytuacji zadaniem genealogii historycznej, jako nauki pomocniczej historii, pozostają badania anonimowego społeczeństwa przez wydzielanie grup społecznych i klasowych, grup rządzących i nacisku społecznego, władania

70