1 (169)

ETN

Tton* luJ.M HurmUch. WnMwa MOJ SN stWH-l42l*-7.©by WNPWN :ixm

Sztuka jako praktyka samocelowa (Kant 1724-1804)

Moment istotny polega przecież na ioimie...

Kryzys klasycyzmu w teorii sztuki wystąpił w momencie, kiedy uświadomiono sobie, że przedmiot piękny staje się piękny dopiero w kontakcie z podmiotem; kiedy zakwestionowano obiektywny charakter piękna i zwrócono uwagę na czynności percypującego oraz oceniającego człowieka. Pojawienie się tej problematyki zawdzięczamy osiemnastowiecznej teorii smaku, głównie angielskiej, która koncentrowała się na zjawiskach doznania estetycznego¹. W tym okresie powstaje samo pojęcie estetyki jako nauki o postrzeżeniu. Twórcą jego jest Aleksander Gottlieb Baumgarien, którego Estetyka została napisana w latach 1750-1758. Stwierdził on:

Filozofowie greccy i ojcowie kościoła zawsze starannie odróżniali rzeczy postrzegane od pojmowanych. Jest pewne, że nie stawiali oni znaku równania między przedmiotami, które można pojąć przez rozum, a rzeczami zmysłowymi, skoro tym ostatnim słowem oznaczali także przedmioty oddalone od sensu (zatem obrazy). W konsekwencji czego obiekty intelektualne powinny byt poznawane przez pewną władzę wyzszą jako przedmioty logiki; rzeczy postrzegane powinny być studiowane przez władzę mniej doskonałą jako pizedmioty nauki o percepcji czyli estetyki |...| Retoryka ogólna może być określona jako reprezentacja sensu, jioetyka ogólna jako nauka, która traktuje najogólniej o doskonalej prezentacji postrzeżeń zmysłowych^J.

55

1

Zagadnienia doznania estetycznego były rozwijane zarówno w pracach filozofów, nj>. u Hume'a i Sha!tesbury'ego, jak i w poglądach badaczy sztuki, takich jak .1. Addison, F. Hut< lieson. czy wreszcie publicystów i jłohtyków jak np. E. Burkę. Por. S. Morawski, Studia z historii myśli estetyczne; XV/// i XIX w.. Warszawa 1961. oraz S. Pazura. De gu.s!iłnis. Studia nad dzieianu pojęcia smaku, Warszawka 1981.

^: A. G, Baumgarten. Relleksfeo poezji, cyt. za: J, Kristeva. Semeiotlke Recherchcs pour une sćmanatyse, Paris 1978, s. 13.