201411182843

Rozdział 2. Pomoc społeczna w Polsce po 1989 roku

kowania biorcy osobie udzielającej pomocy. Przykładami instytucji pomocy _sq poradnie rodzinne, kluby seniora czy świetlico młodzieżowe.

Trafnie, jak się wydaje, komentuje spory wokół pojęć „opieka" i „pomoc” paliusz Zalewski⁴". Przyczyny wątpliwości w używaniu analizowanych terminów tkwią w trudnościach z ich operacjonalizucją. W praktyce obydwie formy nie występują w postaci czystej, ale są ze sobą wzajemnie przemieszane, co stanowi argument na rzecz zamiennego używania omawianych pojęć.

Drugą, zdaniem Zalewskiego, obok braku operacjonalizacji używanych pojęć, przyczyną problemów z używaniem terminów „opieka” i „pomoc” jest pomieszanie racji merytorycznych, ideologicznych i politycznych. Skutkuje to łączeniem terminu „opieka” z działalnością dobroczynną i filantropijną - traktowanymi jako niższy etap, faza rozwoju w ewolucji usług socjalnych, co w PRL było argumentem ideologicznym służącym przeciwstawianiu nowoczesnej socjalistycznej pomocy społecznej przestarzałej i nieefektywnej opiece okresu międzywojennego. Zastąpienie nazwy „opieka społeczna” terminem „pomoc społeczna” w nowej ustawie o pomocy społecznej z 1990 r. miało, zgodnie z tą samą logiką, oznaczać nową jakość działania instytucji pomocy społecznej w okresie transformacji. Zalewski proponuje traktować instytucje opieki i pomocy społecznej jako komplementarne względem siebie części współtworzące system ochrony socjalnej o takich cechach, jak:

1.    Zindywidualizowany charakter kryteriów przyznawania świadczeń ze względu na potrzebę.

2.    Wyznaczanie wysokości świadczeń na poziomie minimum egzystencji i bezroszczeniowy charakter świadczeń.

3.    Finansowanie świadczeń z budżetu publicznego (państwowego i samorządowego).

4.    Subsydiamy charakter świadczeń.

Reformy systemu publicznej pomocy społecznej

Rozwój systemu pomocy społecznej w Polsce po 1989 r. jest związany z ideą decentralizacji państwa i tworzenia samorządności lokalnej. Z tego punktu widzenia można przyjąć, że decydujące znaczenie w budowie nowej struktury organizacyjnej pomocy społecznej w Polsce miały dwie reformy administracyjne państwa z 1990 i 1999 r.⁴⁸,

⁴⁷    D. Zalewski, Opieka i pomoc społeczna. Dynamika instytucji (nieopublikowany maszynopis pracy doktorskiej), Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2002, s. 61 i nn.

⁴⁸    Podział rozwoju pomocy społecznej po 1989 r. na dwa etapy, tj. lata 1990-1998 i po 1999 r. stosuje wielu autorów. Por. J. Hrynkiewicz, Zakres i kierunki zmian w pomocy społecznej, [w:] M. Rymsza (red.), Reformy społeczne. Bilans dekady, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2004; M. Rymsza, Praca socjalna i pracownicy socjalni po reformie samorządowej z 1999 roku, [w:] K. Frysztacki, K. Piątek (red.), Wielowymiarowość pracy socjalnej, Wyd. Edukacyjne Akapit, Toruń 2002.

37