201411183024

Ktml/lnl J Pomoc społeczna w Polsce po 1989 roku

perspektywy i problemy pomocy społeczne]

Po 1989 r. rozpoczęto budowę nowoczesnego, opartego na koncepcji decentralizacji, samorządności oruz profesjonalizacji systemu pomocy społecznej. Reformy systemu przeprowadzone w lutach 90. i na początku XXI vt. przyniosły jakościową zmianę instytucji pomocy społecznej.

Obecnie uczestniczymy w kolejnej jakościowej zmianie pomocy społecznej od instytucji ratownictwa społecznego koncentrującego się na wybranych grupach klientów, do podmiotu prowadzącego aktywną politykę społeczną (przykładem są centra integracji społecznej powoływane dla zatrudnienia socjalnego klientów⁵⁸).

Pomoc społeczna ma być adresowana do szerszych zbiorowości, wykorzystywać instrumenty pomocy niematerialnej oraz prowadzić działania integracyjne o charakterze społeczno-ekonomicznym podejmowane przez publiczną pomoc społeczną, jak i przez niepubliczne instytucje i organizacje obywatelskie. Ten nowy paradygmat pomocy społecznej Ewa Leś określa jako przejście od klientyzmu socjalnego ku integracji socjalnej i partycypacji, połączenia elementów pomocy społecznej, ochrony socjalnej i przedsiębiorczości społecznej⁵⁹.

Pozytywnej wizji przyszłego systemu pomocy społecznej nie podzielają jednak praktycy zatrudnieni w instytucjach pomocy społecznej. Wśród głównych kwestii wymieniają oni liczne błędy systemu, do których zaliczyć trzeba zbytni nacisk na działania krótkookresowe przy braku strategii i rozwiązań długofalowych. Plan działań wyznacza tzw. rok budżetowy, brak natomiast planowania strategicznego na szczeblu powiatowym i gminnym. Kwestia planowania strategicznego jest problemem wymagającym pilnego rozwiązania ze względu na przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Obserwuje się również niesprawność w realizacji zadań z powodu niskiego rozeznania potrzeb i małej elastyczności w stosowaniu narzędzi osłonowych. Problemem pozostaje krótkie, restryktywne finansowanie pomocy społecznej, skuteczna pomoc osobom zmarginalizowanym oraz problem pomagania uwarunkowanego. Kwestią wymagającą rozwiązania jest także współpraca publicznych instytucji pomocy społecznej z organizacjami pozarządowymi. Skuteczne rozwiązanie problemów społecznych na szczeblu lokalnym wymaga ścisłego współdziałania, partnerstwa publicznych i pozarządowych podmiotów działających w obszarze pomocy społecznej.

Kluczowym czynnikiem determinującym poprawę funkcjonowania pomocy społecznej wydają się jej zasoby ludzkie, kadry. Badacze i praktycy mają różne zdania na temat profesjonalizmu pracowników socjalnych. Ma-

⁵⁸    Por. P. Chodyra, A. Trzeciedd, Centra integracji społecznej. Jak to robić?, „Polityka Społeczna”, 2004, nr 7, s. 12-16.

⁵⁹    E. Leś, Cele i skuteczność reformy..., op. cit.

43