201411182901

Pomoc społeczna. Szkic socjologiczny

Okres 1990-1999 ~ po wprowadzeniu pierwszej reformy administracyj. ^neJ “ trzeba nazwać niedokończoną decentralizacją pomocy społecznej. Powstałe na podstawie Ustawy o samorządzie terytorialnym z 1990 r. gminne ośrodki pomocy społecznej stały się lokalnym partnerem państwowej (centralnej i wojewódzkiej) pomocy społecznej. Placówki rządowe (wojewódzkie zespoły pomocy społecznej) przyjęły rolę organizatora pomocy, pełniąc funkcje programowe, regulacyjne i kontrolne na szczeblu regionalnym. Organizacje samorządowe (gminne ośrodki pomocy społecznej) świadczyły usługi materialne w miejscu zamieszkania.

Głównym problemem w okresie 1990-1999 był dualizm celów stawianych pomocy społecznej, co odzwierciedlał podział zadań wykonywanych przez ośrodki pomocy społecznej. Zadania własne były realizowane za pomocą środków finansowych samorządu lokalnego, zadania zlecone wykonywano za pomocą środków z budżetu centralnego.

Podmiotowość gminy w zakresie polityki społecznej i pomocy społecznej, była ograniczona do wąskiego obszaru zakreślonego przez zadania własne. Ustawodawca wprowadzając zadania zlecone, finansowane przez państwo/ gwarantował ich wykonanie, ale określił rolę lokalnej samorządowej pomocy społecznej jako instrumentu wsparcia socjalnego dla ofiar transformacji systemowej, czyli administrowania i kontroli problemów społecznych na poziomie lokalnym.

Lokalna, środowiskowa pomoc społeczna spełniała cele doraźne, inter-jk wencyjne wobec nowych grup potrzebujących, ale równocześnie była istot-nym elementem polityki przekształcania całego systemu zabezpieczenia! społecznego w Polsce. Kierunkiem działań było przetwarzanie programów! powszechnych w programy selektywne, dostępne po spełnieniu kryterium dochodowego, co skutkowało przesuwaniem, kiedyś uniwersalnych, świadczeń z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia społecznego do pomocy społecznej. Zwiększanie liczby klientów i zadań pomocy społecznej przy ograniczonych środkach biurokratyzowało system, sprowadzając jego rolę do dystrybucji środków finansowych i kontroli administracyjnej zasadności ich przyznawania. Odbywało się to kosztem pracy socjalnej, usług niematerialnych, aktywizacji klientów itp.

Wady niedokończonej decentralizacji z lat 1990-1998 miała wyeliminować reforma administracyjna 1999 r.⁴⁹.

Założeniami reformy administracyjnej w sferze polityki społecznej i pomocy społecznej była decentralizacja zadań społecznych państwa, rozwój samorządności, upodmiotowienie społeczności lokalnych, uczynienie z ro-

⁴⁹ Szczegółowo o założeniach reformy 1999 r. można przeczytać w: Ogólne założenia reformy ustrójb-. wej państwa, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Departament Reform Ustrojowych Państwa, Warsa-wa, maj 1998.

38