57131 skanowanie0003

146

2. Reformy systemu publicznej pomocy społecznej

Rozwój systemu pomocy społecznej w Polsce po 1989 r. jest związani* z ideą decentralizacji państwa i tworzenia samorządności lokalnej. Z icgof punktu widzenia można przyjąć, że decydujące znaczenie w budowie nowH struktury organizacyjnej pomocy społecznej w Polsce miały dwie reform® administracyjne państwa z 1990 i 1999 i.¹

Okres 1990-1999 - po wprowadzeniu pierwszej reformy administracyjni - trzeba nazwać niedokończoną decentralizacją pomocy społecznej. Powstałe ńf® podstawie Ustawy o samorządzie terytorialnym z 1990 r. gminne ośrod|® pomocy społecznej stały się lokalnym partnerem państwowej (centralnej i woj|® wódzkiej) pomocy społecznej. Placówki rządowe (wojewódzkie zespoły pomoda społecznej) przyjęły rolę organizatora pomocy, pełniąc funkcje programowi regulacyjne i kontrolne na szczeblu regionalnym. Organizacje samorządowi (gminne ośrodki pomocy społecznej) świadczyły usługi materialne w miejsca* zamieszkania. Głównym problemem w okresie 1990-1999 był dualizm celowi stawianych pomocy społecznej, co odzwierciedlał podział zadań wykonywanych przez ośrodki pomocy społecznej. Zadania własne były realizowane za pomoc® środków finansowych samorządu lokalnego, zadania zlecone wykonywano ziJS pomocą środków z budżetu centralnego. Podmiotowość gminy w zakresi® polityki społecznej i pomocy społecznej była ograniczona do wąskiego obszar® zakreślonego przez zadania własne. Ustawodawca wprowadzając zadani® zlecone finansowane przez państwo, gwarantował ich wykonanie, ale określi® rolę lokalnej samorządowej pomocy społecznej jako instrumentu wsparci® socjalnego dla ofiar transformacji systemowej, czyli administrowania i kontro® problemów społecznych na poziomie lokalnym. Lokalna, środowiskowa porno® społeczna spełniała cele doraźne, interwencyjne wobec nowych grup potrzebują® cych, ale równocześnie była istotnym elementem polityki przekształcania całeg<|§ systemu zabezpieczenia społecznego w Polsce. Kierunkiem działań było przetwaą® rzanie programów powszechnych w programy selektywne, dostępne po spełnie® niu kryterium dochodowego, co skutkowało przesuwaniem, kiedyś uniwersał® nych, świadczeń z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia społecznego dJfff pomocy społecznej. Zwiększanie liczby klientów i zadań pomocy społecznej przy® ograniczonych środkach biurokratyzowało system, sprowadzając jego rolę dc® dystrybucji środków finansowych i kontroli administracyjnej zasadności ich®

przyznawaniu. Odbywało nI? to koN/tem pracy noujulno|, iiiiliijj, iiiciualnrliilnyoh, aktywizacji klientów itp.

Wady niedokończonej decentralizacji z lnt; I $90 I $$H min Iii wyeliminować reforma administracyjna 1999 r.^lu Założeniami reformy i,uiniliiliilrauyjiip| w alb rze polityki społecznej 1 pomocy spolec/noj by In doceni rai I ziii]|n zadań upoleoz nych państwa, rozwój samorządności, upodmiotowienie spolec/noidi l<>l< nI

nych, uczynienie z rodziny głównego podmiotu polityki społecznej, /nKhu.......

odbudowę społeczeństwa obywatelskiego zgodnie z zasada (Ubiydiarnoicl, W wyniku reformy wprowadzono nowe organizacje pomocy społecznej:

1.    Rządowe, o funkcjach nadzorczych (wojewódzkie wydziały polityki społecznej).

2.    Samorządowe powiatowe centra pomocy rodzinie (funkcje programowe, organizacyjne i doradcze),

3.    Samorządowe, regionalne ośrodki polityki społecznej o zadaniach strategicznych (bilans potrzeb i środków), innowacyjnych i edukacyjno-szkoleniowych (organizacja kształcenia i dokształcania).

Reforma administracyjna nie została jednak należycie przygotowana. Ogólnikowo określono zakres, kompetencje i środki, brak było wzorów nowych organizacji i wzorów ich działania. Kadra nie została przygotowana do realizacji nałożonych na nią zadań, a także wystąpił opór pewnej części sił politycznych i ekspertów przeciw reformie. Formowanie się jednostek administracji samorządowej i tworzenie programów lokalnej polityki społecznej miało żywiołowy charakter i podlegało silnym uwarunkowaniom lokalnym (ekonomiczne, społeczne i historyczne).

Kluczowe dla rozwoju lokalnej polityki społecznej i pomocy społecznej okazały się relacje między nowymi organizacjami - powiatowymi centrami pomocy rodzinie - a gminnymi ośrodkami pomocy społecznej:

Jak pisała Józefina Hrynkiewicz:

W koncepcji reformowania struktury administracyjnej państwa zakładano, że podstawowym ogniwem pomocy społecznej będzie gmina. Zadania pomocy społecznej przekazano gminom do realizacji w 1991 roku. Natomiast powiaty miały stanowić w założeniu główne ogniwo polityki społecznej państwa realizowanej przez samorząd powiatu w środowiskach lokalnych. Z badań wynika, że założona koncepcja w trakcie realizacji uległa zasadniczej zmianie. Powstały dwa ośrodki lokalnej polityki społecznej: gops [gminny ośrodek pomocy społecznej - przyp. J. K.) i pepr [powiatowe centrum pomocy rodzinie - przyp. J. K.]. Nie powstał natomiast lokalny ośrodek polityki społecznej. Między te dwie instytucje podzielono zadania pomocy społecznej oraz poszczególne kategorie podopiecznych^{2 3}.

1

Podział rozwoju pomocy społecznej po 1989 r. na dwa elapy, tj. lata 1990-1998 i po® 1999 r. stosuje wielu autorów. Por. J. Hrynkiewicz, Zakres i kierunki zmian u* pomocy sooleczneiiM [w:] M. Rjmsza (red.), Reformy społeczne. Bilans dekady, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa® 2004; M. Rymsza, Praca socjalna i pracownicy socjalni po reformie samorządową] z 1999 roftufl [w:] K. Frysztacki, K. Piątek (red.), Wielowymiarowość pracy socjalnej, Wyd. Edukacyjne Akapit® Toruń 2002.

2

   Szczegółowo o założeniach reformy 1999 r. można przeczytać w: Ogólne założenia refonny ustrojowej państwa, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Departament Reform Ustrojowych Państwa, Warszawa, maj 1998.

3

   J. Hrynkiewicz, Decentralizacja zadań społecznych państwa, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2001, s. 177.