206

206 V. Wittgmsttin. C-amap t Ryte

jemy sądy prawdziwe, jest to wystarczający dowód na to, że klasy istnieją: w istocie, fakt, iż są one składnikami owych prawd, można by uznać za kryterium ich istnienia. Niewątpliwie ma rację, o tyle. o ile istnienie klas nie może być kwestią przygodną. Nominalista musi zdezawuować samo pojęcie klasy, a to znaczy, że albo uważa pewne ogólnie przyjęte wyniki logiki matematycznej za niezrozumiałe, albo sądzi, że można je zinterpretować w' jakiś inny sposób, niż to się zwykle robi. Dochodzimy zatem do impasu, co każe nam sądzić, iż powinniśmy postępować zgodnie z wytycznymi Wittgensteina. Jeśli pomimo oczywistych trudności możemy z powodzeniem interpretować logikę i matematykę w sposób czysto formalny jako dziedziny zajmujące się tylko przekształcaniem symboli, to dopóty, dopóki nie naruszymy naszych reguł, nic musimy troszczyć się o to, jakich podstawień dokonuje się w naszych formułach. Jesteśmy jedynie zobowiązani do uznawania bytów występujących w sądach empirycznych, do których owe formuły są stosow^rane.

Gilbert Ryle i pojęcie umysłu

Zagadnienie redukcji odgrywało szczególnie doniosłą rolę w^r sporze dotyczącym relacji między materią i umysłem. Mieliśmy już okazję przekonać się, iż w dziejach filozofii pojawńł się szeroki wachlarz poglądów na ten temat. W ostatnich latach dominowała tendencja do uznawania prymatu tego, co fizyczne. Jak już zauważyliśmy, było to prawdą w przypadku Camapa; było to również prawdą w^f przypadku jego krytyka, Gilberta Ryle’a, który żył w latach (1900-1976), i cała jego filozoficzna kariera przebiegała w' Oksfordzie. Ukończywszy studia z potrójną oceną celującą w Queen’s College, został powołany na stanowisko wykładowcy filozofii w Christ Church College w 1924 r.. a rok później został pracownikiem badawczym i tutorem. Pozostał w Christ Church do wybuchu wojny, kiedy to otrzymał pow'ołanie do Gw^rardii Walijskiej i pracował w wywiadzie wojskowym. Powróciwszy do Oksfordu po wojnie jako profesor metafizyki i członek Magdalen College, odszedł z katedry' na emeryturę w 1967 r. Poza wpły-wem. jaki wywierał za pośrednictwem nauczania i pisarstwa, Ryle odegrał również kluczową rolę w rozwoju studiów doktoranckich w Oksfordzie po wojnie. W latach 1948-1971 był wydawcą pisma „Mind”. Jego eseje i recenzje pochodzące z lat 1928-1970, opublikowane w dwóch obszernych tomach w 1971 r.. obejmują prace wnoszące istotny wkład do historii filozofii i filozofii logiki, ale najważniejszym dziełem Ryle*a było The Concept of Mind (przekł. poi. Czym jest umysł'/), które ukazało się w 1949 r. Prócz tego. za życia Ryle a ukazały się jeszcze dwie książki: Dilemmas - w 1954 r. oraz Plato's Progress, praca, która po części jest przedsięwzięciem z zakresu historii starożytnej. Niewielki tom esejów Ryle’a. On Thinking, opubiikow^rano pośmiertnie w 1979 r. Będziemy się tutaj zajmować jedynie poglądami zawartymi w pracy Czym jest umysł?.

Po dzień dzisiejszy książka Czym jest umysł? zachowała się przede wszystkim w pamięci dzięki ukutemu przez Ryle’a wyrażeniu „duch w maszynie”. Wyrażenie to miało charakteryzować pewien mityczny pogląd, który Ryle przypisywał Descartes'owi, dotyczący relacji między ciałem i umysłem, a celem, do jakiego otwarcie przyznawał się Ryle. było zniszczenie tego mitu. We wstępie do książki Ryle mówi, że „Mit jest, oczywiście, czymś innym niż bajki dla dzieci. Polega on na tym, że fakty należące do jednej kategorii ujmuje się w pojęciach właściwych dla innych kategorii. Stąd też burzenie mitów' nie polega na kwestionowaniu faktów^-, ale na odmiennym ich uporządkowaniu”³⁰. Pierwszym pytaniem, jakie się nasuwa, jest to. jaką ogólną formę przyjmuje to odmienne uporządkowanie? Czy Ryle przeprowadził lub próbował przeprowadzić całościowe przeniesienie tego. co mentalne, do sfery lego. co fizyczne?

Wiele świadectw wskazuje, te istotnie miał taką intencję. Pisze np.. że „Przez całą tę książkę przewija się myśl, żc gdy charakteryzujemy ludzi przy pomocy terminów psychologicznych, to nie jest to wysuwanie niesprawdzalnych wniosków' co do jakichś procesów przesuwających się jak zjawy w^r niedostępnym dla nas strumieniu świadomości. Jest to natomiast mówienie o tym. w' jaki sposób zachowują się ludzie, gdy oddają się rozmaitym czynnościom, dostępnym z zasa-

Czym jest umysł?, s. 39.