20110130852

Edukacja ekologiczna

mmmmmmtmamm cyjnych oraz w pobliżu hut metali nieżelaznych (Górny Śląsk, okolice Legnicy), a także w pobliżu rafinerii, elektrowni węglowych, fabryk nawozów sztucznych oraz składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych. Z oczywistych względów zawartość metali ciężkich w glebach dużych miast jest wyższa niż na obszarach słabo zaludnionych.

Rył. IS.21i. Stopień zanieczyszczeni* gleb uiytków rolnych miedzią

Spośród chemicznych przekształceń gleb w Polsce najważniejszy problem stanowi ich zakwaszenie. Występuje ono praktycznie na obszarze całego kraju. W końcu lat 90. oszacowano, że 60% użytków rolnych (61 % gruntów ornych 152% użytków zielonych) ma odczyn, 120

kwaśny. Gleby o odczynie bardzo kwaśnym uznaje sięza chemicznie zdegradowane, ponieważ zakwaszenie przyśpiesza wiele procesów, których następstwem jest zubożenie gleb w jony zasadowe (wapń, magnez i potas) oraz uwolnienie zawsze obecnych, lecz wcześniej niedostępnych składników szkodliwych dla roślin (glin, mangan). W przypadku, jeśli gleba wykazuje podwyższoną zawartość metali ciężkich, jej zakwaszenie powoduje także wzrost mobilności i dostępności tych metali dla roślin, a w konsekwencji—kumulację w tkankach roślinnych.

Naturalnych i antropogenicznych przyczyn zakwaszenia gleb nie sposób rozdzielić. Przeważająca większość gleb w Polsce to gleby lekkie, kwaśne ze swojej natury. Jednak w ostatnich dziesięcioleciach proces zakwaszenia gleb uległ nasileniu. Na użytkach rolnych przyczyniło się do tego stosowanie znacznych dawek nawozów mineralnych, z których część stanowią sole kwasów. Największyjednak wpływ na zakwaszenie gleb przypisywano gazowym zanieczyszczeniom powietrza dwutlenkiem siarki i tlenkami azotu, docierającym do szaty roślinnej, gleb i wód w postaci kwaśnych deszczów i tzw. suchego opadu. Średnio na każdy hektar gleb w Polsce opada rocznie prawie 200 kg dwutlenku siarki, przy czym zanicczyszczeniagleb siarką i azotem pochodzą nie tylko z Polski. Szacuje się, że z zagranicy pochodzi ponad 50% siarki i ponad 70% azotu deponowanego w glebie.

Rys. 18-3. Stopień zanieczyszczenia gleb uiytków rolnych siarką

3.9%

25,4*3

E3 paziom naturalny El paziom podwyższony

>-*57,0% El zanieczyszczenie słabe 9 zanieczyszczanie silne

Badania z końca lat 90. wykazały, że za zakwaszenie gleb w Polsce w większym stopniu odpowiadają czynniki naturalne niż zanieczyszczenia chemiczne. Świadczy o tym porównanie podanego wyżej udziału gleb zakwaszonych w ogólnym areale grantów oraz stopnia zanieczyszczenia gleb siarką (rys. 183). Okazuje się, że większość gruntów zawiera naturalne ilości siarki, natomiast udział gleb silnie zanieczyszczonych tym pierwiastkiem nic przekracza 4% ogólnej powierzchni użytków rolnych.

Bardzo poważnym czynnikiem degradacji gleb w Polsce jest erozja. Podobnie jak w przypadku zakwaszenia gleb, zagrożenia erozyjne są rezultatem splotu czynników naturalnych i antropogenicznych. Jako erozję określa się rozmywanie powierzchniowej warstwy gleby przez wodę lub rozwiewanie jej przez wiatr. W skrajnych przypadkach proces ten prowadzi do całkowitej utraty gleby i osłonięcia skały macierzystej, czyli do denudacji. Erozja następuje wówczas, gdy gleba nic jest osłonięta stałą okrywą roślinną i gdy zawiera mato próchnicy. Większe lub mniejsze zagrożenia erozyjne dotykają233 min ha, czyli ponad 74% powierzchni Polski.

121