2

156 Zbigniew Bauer

rym uwyraźniają się właśnie związki skutku i przyczyny nosi wówczas — dość mylącą — nazwę opowiadania. Mimo nieprecyzyjnej nazwy teksty, w których dominują związki skutkowo-przyczynowe, wyraźnie odróżniają się od tych, w których dominują związki temporalne; jest to jednak zróżnicowanie w obrębie tego samego gatunku (odmiana gatunkowa). Można uznać, że sprawozdanie różni się od ^elacjj odmiennością perspektywy czasowej narracji: pierwsze prezentuje zdarzenia już zakończone, dlatego też sprawozdawca może dokonywać w porządku poszczególnych, przedstawianych przez siebie faz procesu rozmaitych transformacji (np. antycypacji); relacja natomiast jest równoległa z narastaniem poszczególnych faz procesu. Prezentacja przebiegu meczu w porannej prasie byłaby zatem sprawozdaniem; wypowiedzi tzw. komentatora w czasie bezpośredniej jego transmisji w radiu — relacją. Relacja, ze względu na aktualną, równoczesną ze zdarzeniamhperspekt.ysyęczasową jest szczególnie"*cenióhifw mediach ^/elektro^znycH73bwnie w raHiupw telewizji obecność obrazu w bezpośredniej transmisji zwalnia „komentatora” z obowiązku opowiadania o tym, co widać na ekranie.

Specyficzne gatunki informacyjne to również:

■    życiorys — forma sprawozdania z wydarzeń, które związane są z biografią jednego człowieka

■    sylwetka — będąca sposobem prezentacji osób przez opis ich osobowości, a także wyglądu zewnętrznego, sposobu bycia, upodobań itd. Autor opiera się w zasadzie na strukturze życiorysu, jednak dane życioiysowe rozszerza zawsze o dodatkowe, barwne szczegóły. W sylwetce zawarty jest element wartościujący, stąd też trudno nazywać ją „czystym" gatunkiem informacyjnym

■    kronika wydarzeń, kalendarium — które składają się z uporządkowanych chronologicznie wzmianek lub notatek, przekazujących informacje o zdarzeniach, jakie miały miejsce w ściśle określonym przedziale czasowym (tydzień, miesiąc, rok itd.). Wybór ten również bywa tendencyjny i kalendarium (kronikę) trudno nazywać „informacją czystą”

■    przegląd prasy — składający się z serii cytatów z artykułów opublikowanych w innych gazetach, czasopismach, serwisach telewizyjnych lub radiowych innych sieci, względnie ze streszczeń (wyimków) z takich przekazów. W przeglądzie prasy bardzo trudno jest zachować minimum obiektywizmu potrzebnego informacji: dobór cytatów, charakter streszczeń, a także ich układ może być — i na ogół jest! — tendencyjny.

Bardzo skomplikowanymi gatunkami informacyjnymi są reportaż i wywiad. Ich bliższe charakterystyki znajdują się w osobnych artykułach publikowanych w niniejszym tomie. Tu warto nadmienić, że obydwa te gatunki są także wpisywane do repertuaru informacyjnego ze względu na swoją strukturę i funkcję. O reportażu niekiedy mówi się nawet, że jest odmianą opowiadania lub noweli, co stoi jednak w sprzeczności z zasadą „paktu faktograficznego”, a także genezą tego gatunku, który powstał dla potrzeb medialnego sposobu komunikowania się ludzi. Nie wyklucza to jednak pokrewieństw: „wielkie” reportaże czerpią z technik literackich, podobnie jak reportaż telewizyjny sytuuje się blisko filmu dokumentalnego, zaś reportaż radiowy — teatru dźwiękowego¹³. Spośród innych gatunków informacyjnych warto wymienić m.in. zapowiedź (zajawkę) publikacji, umieszczaną zazwyczaj na pierwszej kolumnie gazety lub na okładce czasopisma, a także streszczenie newsówprzed serwisami radiowymi i telewizyjnymi (headline news). Źa gatunki informacji prasowej uważa się również wszelkie publikowane w gazetach lub czasopismach, a także prezentowane w telewizji statystyki, wykresy, plany, mapy itd. Podobnie jak inne gatunki informacyjne mogą one towarzyszyć większej, np. publicystycznej, wypowiedzi.

Powyższy przegląd uzmysławia, że cechą gatunków informacyjnych jest ich zdolność tworzenia większych zespołów lub serii, duża łatwość wchodzenia w skład innych wypowiedzi prasowych. Dowodzi to jeszcze raz, że informacja jest osią wszelkiego pisarstwa przeznaczonego dla prasy, stąd dobre opanowanie warsztatu informacyjnego jest koniecznym warunkiem uprawiania innych, bardziej złożonych gatunków dziennikarskich.

Publicystyka

Publicystyka — w tym rozumieniu, jakie posiada u nas ¹⁴ — oznacza publiczne, aktualne i społecznie istotne wypowiadanie się na jakiś temat,

¹⁵ Por. B. Davidson, Teleuision Docudratnas, w: Understanding Teleidsion..., op. cit. ¹⁴ W rozumieniu np. badaczy niemieckich termin „Publizistik” wiąże się raczej z opisem technik komunikacyjnych i jest raczej bliższe temu, co w terminologii anglosaskiej oznacza nazwa public relatiom.