314

314    IX. Póiniejsze kierunki rozwoju filozofii

istnieć, pozostaje nam już tylko techniczne pytanie, czy, i jeśli tak. to w jaki sposób, jeden typ bytów jest redukowalny do innego. Trudność. przed jaką staje praginatysta. a w gruncie rzeczy każdy filozof, polega na tym, jak znaleźć argumenty przemawiające na rzecz takich ograniczeń.

Nelson Goodman

Filozofem, który był równorzędnym partnerem Quine’a. i który przypomina Quine’a znajomością logiki i gotowością zaprzęgnięcia jej na służbę Filozofii, ale ma przy tym własny styl i metodę, poglądy i zainteresowania jest Nelson Goodman, do którego prac mieliśmy się już okazję odwoływać. Goodman, urodzony w 1906 r., był studentem i doktorantem Harvardu, a następnie wykładał w Tufts, uniwersytecie pensylwańskim i w JBrandeis, po czym wrócił do Harvardu jako profesor. Jego rozprawa doktorska z Harwardu, ukończona w 1940 r. | i zatytułowana Siudy of Qualities. była pierwotnie krytycznym studium poświęconym l)er Logische Aufbau der Weh Caraapa. Po dokonaniu bardzo poważnych modyfikacji i rozszerzeniu została opubliko- j wana w 1951 r. pod właściwszym tytułem The Structure of Appear-wice. Wydanie drugie, zawierające rozmaite korekty i ulepszenia, ukazało się w^f 1966 r. W' międzyczasie Goodman opublikował książkę i Fact, Ficrion and Forecast, na którą złożył się głównie cykl trzech wykładów Shearmanowskich wygłoszonych w 1953 r. w londyńskim University College. Książka ukazała się w 1955 r.. a wydanie drugie, w którym zostały wprowadzone niewielkie zmiany, w 1965 r. Przyjęcie zaproszenia do wygłoszenia wykładów Locke’owskich w¹ Oksfordzie zaowocowało opublikowaniem sześć lat później Languages of Art. Zbiór artykułów Probłems and Projects ukazał się w 1972 r., a najnowsza praca Goodmana. WayJt of Worldmaking, w 1978 r.

Podejście Goodmana do filozofii znakomicie ilustruje wstęp do wykładów- londyńskich, który został później opublikow-any jako drugi rozdział książki Fact, Ficrion and Forecast. Po wygłoszeniu apelu o jasność, Goodman zwraca uwagę, że ,.w braku jakiegokolwiek wy-j godnego i wiarogodnego kryterium tego, co jest jasne, samodziei myśliciel może jedynie szukać odpowiedzi w swym sumieniu”**. Sumienie filozoficzne Goodmana jest wyjątkowo surowe. Wśród rzeczy, które wydają mu się „niemożliwe do zaakceptowania bez wyjaśnienia, są zdolności, dyspozycje, twierdzenia kontrfaktyczne. byty i doświadczenia. które są możliwe, ale nie faktyczne, cząstki neutrino, anioły, diabły oraz klasy”. Odrzucenie klas stanowi podstawę nominalizmu. który przewija się w całej twórczości Goodmana. Nieco dalej omówię szerzej jego nominaiizm. Goodman uważa, że takie cząstki jak neutrino „znajdują się jak dotąd poza naszym filozoficznym zasięgiem”. W swoich wykładach podejmuje więc atak na „zagadnienia dyspozycji, kontrfaktycznyeh okresów warunkowych i bytów możliwych”. W tym miejscu znów interweniuje jednak sumienie Goodmana ograniczając arsenał środków, za pomocą których można w sposób uprawniony rozważać owe zagadnienia. „Na przykład - mówi Goodman -nie będę opierał się na rozróżnieniu związków przyczynowych i przypadkowych korelacji, ani na rozróżnieniu między rodzajami właściwymi a rodzajami sztucznymi, ani też na rozróżnieniu zdań analitycznych i syntetycznych. Możecie nie aprobować części moich skrupułów i protestować, że jest więcej rzeczy na niebie i ziemi, niż to się śni mojej filozofii. Zależy mi jednak bardziej na tym, by mojej filozofii nie śniło się więcej rzeczy, niż ich jest na niebie i ziemi”³⁰.

Wykłady Shearmanowskie poprzedza w Fact, Fiction and Fore-eas/ wcześniejsza praca Goodmana, Counterfactual Conduionals, Mieliśmy już okazję przekonać się, iż takie okresy warunkowe odgrywają doniosłą rolę w filozofii C. I. Lewisa, i że zaliczają się one do funkcji prawdziwościowych. Nie uważa się, by kontrfaktyczny okres warunkowy był prawdziwy po prostu wówczas, gdy jego poprzednik jest fałszywy. W przypadkach, kiedy następnik jest zdaniem obserwacyjnym. poprzednik może się okazać potrzebny jedynie do tego, by usytuować hipotetycznego obserwatora w położeniu, w którym obserwacja może zostać przeprowadzona, i można wówczas traktować ów przypadek jako „projekcję” faktycznych przypadków-, w których takie

^ ^ “ ran, Haion and Forecast. wyd. drugie, Bobbs-Mernll Co.. Indianapolis 1965.

³⁰ Tamże. $ 34.