3

V

V

I. Mit i teoria

tach, gdyż zostały ono strawestowane przez kulturę patriar-chalną. „Ta kultura zatarła — być może przez ignorancję lub nieświadomość — ślady kultury wcześniejszej od niej lub równoległej.” Obyczaje zostały przekształcone w obyczaje patriarchalne, a mity lub misteria potraktowane jako zwykła prehistoria patriarchatu. Podobnie widzi dzieje mitu Adrien-ne Rich w swej klasycznej książce z roku 1986 Zrodzone z kobiety. Macierzyństwo jako doświadczenie i instytucja. Pisze: „Utrata córki przez matkę i matki przez córkę jest podstawową kobiecą tragedią. Uznajemy Leara (separacja ojca i córki), Hamlcln (syna i maiki) i Edypa (syna i maiki) /.a najwyższe wcielenie ludzkiej tragedii; jednak nie nastąpiło aż do chwili obecnej rozpoznanie namiętności i ekstazy pomiędzy matką a córką. Istniało takie rozpoznanie, ale straciliśmy je”. Było ono wyrażone w tajemnych obrzędach w Elcusis ku czci Demeler i Kory-Persefony. Robert Graves w Milach greckich i Białej Bogini utrzymywał, że „najeźdźcy — na obszary Śródziemnomorza — ze środkowej Azji zaczęli instytucje matrylinearne zastępować patry linearny mi i modelować na nowo bądź falsyfikować mity w celu usprawiedliwienia zmian społecznych”.

Irigaray sądzi, że mit dotyczący Demeter i Kory-Persefony miał co najmniej dwie różne wersje. W wersji z hymnu home-ryckiego_/ „córka Demeter została porwana przez boga cienia, mgły, piekieł i następnie uwiedziona przez niego wbrew swojej woli. Nie może spotkać się z matką. W momencie pierwszego porwania przez Hadesa — nazwanego także przez Homera Erebem — Kora-Pfersefona ogląda wiosenne kwiaty z innymi młodymi dziewczętami i w chwili, gdy wyciąga ramiona do narcyza, ziemia się otwiera i książę piekieł unosi j;i ze sobą. Nie jest ona jeszcze jego żoną, gdy Hermes, posłaniec Zeusa h przychodzi jej poszukiwać, na żądanie Demeter, jej matki, która z rozpaczy uczyniła ziemię jałową. Bóg piekieł może tylko okazać posłuszeństwo Zeusowi”.

W wersjach późniejszych Kora-Persefona była przedstawiana jako mniej lub bardziej winna losu, który ją spotkał. Została zatem zbliżona do Ewy uwodzicielki, która wciąga to, co męskie, w klęskę. Ale według wersji początkowych tak się nie działo. Jednak historia Demeter i Kory-Persefony jest tak straszna i tak okrutnie przykładna, że staje się zrozumiałe, iż epoka patriarchalna chciała przenieść odpowiedzialność za swe zbrodnie na kobietę uwodzicielkę.

Czy jednak zerwanie kwiatu mogłoby sprowadzić karę na dziewczynę porwaną do piekła, do podziemi, nawet jeśli lun kwial jesl cudownym narcyzem?

Los Kory-Persefony zależy od woli walczących między sobą o władzę bogów-mężczyzn. Zeus, ojciec Kory-Persefony, oddaje swą córkę za żonę Hadesowi, który zarazem ją kradnie i gwałci. Oznacza to, zdaniem Irigaray, umieszczenie lego epizodu w momencie przejścia od malrylinearno-ści do patrylinearności. („Zeus płaci dziewictwem swej córki za afirmację własnej męskiej wszechpotęgi. Operacja dokonuje się bez zgody zarówno matki, jak córki. Dwie rzeczy zostały zatem poświęcone, by mogła się ustanowić władza Zeusa: dziewictwo Kory-Persefony i miłość między Demeter a jej córką.” Hades to złodziej, gwałciciel, czarny człowiek, którego boją się wszystkie małe dziewczynki. „Czy nie jest to — pyta Irigaray — ciemny sobowtór Zeusa? Czy nie jest to odwrotna strona albo piekło władzy absolutnej, bez czułego dzielenia władzy z drugą płcią?”    —

Posłuchajmy dalej opowieści Irigaray: to właśnie Heka-te po dziesięciu dniach powie Demeter, gdzie jest jej córka. Odsłoni także fakt, że porwanie miało miejsce za zgodą Zeusa, męża jednej, ojca drugiej. Demeter wówczas wzburzy się przeciwko bogom. Opuszcza Olimp i zbliża się do śmiertelników. Ożałobiona, poszukuje pociechy, stając się knrmicielką innego dziecka. Nie objawiając swojej tożsamości, proponuje usługi w domu, w którym kobieta wła-

23