403

PODSTAWOWE METODY BADAWCZE - TEORIA I PRAKTYKA TESTOWANIA 403

klinicznym (psychiatrycznym) (por. Rosen-han i Scligman, 1994. t. !)• Inny przykład: za pomocą Skali Inteligencji dla Dzieci Wechsle-ra WISC-R psycholog szkolny może odpowiedzieć na pytanie, czy zgłaszane przez nauczyciela trudności ucznia w nauce szkolnej są związane, między innymi, z niskim poziomem inteligencji tego dziecka.

Po piąte, co można powiedzieć o pewnych procesach fizjologicznych zachodzących w organizmie osoby badanej?

Są takie testy, których konstruktorzy założyli, że na podstawie odpowiedzi udzielanych przez osoby badane na pytania testowe (kwestionariusze osobowości) będzie można wnioskować o przebiegu procesów fizjologicznych zachodzących w organizmach tych osób. Taki test poza wartością naukową ma także wymierną wartość praktyczną, umożliwia bowiem, w sposób bardzo tani i nieodwo-łujący się do unikatowej I drogiej aparatury pomiarowej, dokonanie diagnozy stanu określonych procesów fizjologicznych - pobudzenia, temperamentu itp. Przykład: Kwestionariusz Temperamentu PTS Strelaua, Zawadzkiego i Angleltnera składa się z trzech skal, odnoszących się do Siły Procesu Pobudzenia (SPP). Siły Procesu Hamowania (SPH) oraz Ruchliwości Procesów Nerwowych (RPN). Przykładowo, skala RPN: .odnosi się do zdolności OUN zmieniania jednego stanu w inny, odpowiednio do szybko zmieniających się bodźców" (Strelau, Zawadzki i Angleitner, 1995, s. 23).

11.2.2

Kto jest uprawniony do posługiwania się testami psychologicznymi?

Test psychologiczny jest specyficzną metodą badawczą, wypracowaną na gruncie psychologii. Oczywiste jest tedy. że osobą „kompetentnie" stosującą test psychologiczny (test user) jest właśnie psycholog. I przy takim zawężeniu zbioru potencjalnych osób, które mogą odpowiedzialnie przeprowadzać pełne (to znaczy łącznie z interpretacją ilościową i jakościową wyniku) badanie za pomocą testu. nie chodzi wcale o to, że nikt Inny poza psychologiem nie jest w stanie przeprowadzić badania za pomocą prostego testu, jakim jest na przykład Test Matryc Ravena (TMR). Idzie natomiast o to, że sam „goły" wynik nic nie powie osobie nieprzygotowanej do jego interpretacji. Co więcej, stosując jakieś „bryki” interpretacyjne, można zaszkodzić osobie badanej, udzielając o niej nietrafnych informacji, co narusza kodeks etyczny oraz standardy regulujące proces konstruowania, stosowania, interpretacji i rozpowszechniania testów. Chronią one prawa osoby poddanej badaniu (test taker) przeprowadzonemu za pomocą testu psychologicznego.

Jak zatem definiuje się pojęcie kompetencji do posługiwania się testem psychologicznym? Na to pytanie znajdziemy odpowiedź w Standardach dla testów stosowanych w psychologii i pedagogice, w których stwierdza się, że „kompetencja w przypadku badania testem jest wypadkową wiedzy o zasadach psy-chometrycznych. wiedzy o charakterze sytuacji badania testem, umiejętności technicznych i po prostu ogólnie - zdrowego rozsądku" (APA, 1985/1974, s. 12). Idzie tedy nie tylko o stosowanie testu zgodnie z instrukcją, ale przede wszystkim o to. aby wynik testowy był wkomponowany w teorię psychologiczną, której test stanowi operacjonalizację (całości albo części, jak na przykład 16-Czynni-kowy Kwestionariusz Osobowości - 16PF -Cattella czy Zrewidowany Kwestionariusz Osobowości - EPQ-R - Eysencka) i która zakreśla merytoryczne ramy interpretacyjne jego wyniku.

Pamiętajmy też i o tym, że test psychologiczny ma „swoją" teorię psychometryczną, według której reguł został zbudowany. Jego parametry, takie Jak rzetelność (różne jej odmiany), błąd standardowy, moc dyskryminacyjna pozycji testowych, trafność (różne jej odmiany), informują psychologa o formalnych granicach interpretacji psychologlcz-