446

grochówka), podobnie nazwy kasz (kukurydzianka, owsianka); nazwy wódek mają formant -ówka (anytówka, cytrynówka, wiśniówka)', w nazwach ciast występuje formant -owiec (serowiec, makowiec) lub -nik (sernik). Wszystkie te typy są produktywne. Jak widaó, większość nazw ma jednocześnie motywację przymiotnikową (kartoflana, fasolowa zupa, kukurydziana, owsiana kasza, jałowcowa, cytrynowa wódka) i wówczas relacja: materiał - wytwór komunikowana jest przez przymiotnikowy sufiks -an-, -ow-.

(2)    Nazwy obiektów od nazw środków czynności OB (INSTR)

Nazwy przedmiotów nazwanych ze względu na środek pomocniczy służący do ich wytworzenia lub funkcjonowania to przede wszystkim nazwy różnego typu pojazdów, np. statków (żaglowiec, parowiec), samolotów (śmigłowiec), łodzi z paralelnym formantem -ówka (motorówka, żaglówka, wiosłówka) i innych (ropniak ‘samochód na ropę’). Nazwy te stanowią typ paralelny do derywatów agentywnych typu wioślarz, narciarz (por. 4.2.3.).

Odrębną grupę stanowią nazwy lamp zawierające w swej strukturze wskazanie na rodzaj paliwa używanego do ich funkcjonowania: rtęciówka, karbidówka, naftówka itp. Są to typy produktywne.

(3)    Odsposobowe nazwy obiektów lub rezultatów OB || RES (MOD)

Jest to typ bliski poprzedniemu. W strukturze tych nazw wskazany jest sposób użytkowania przedmiotu (np. wierzchowiec ‘koń, na którym jeździ się wierzchem’) lub sposób wytworzenia rezultatu (kreskówka ‘film, rysunek wykonany kreską’). Typ ten jest nieliczny.

(4)    Odsubiektowe nazwy obiektów OB (SUB)

Są to nazwy przedmiotów, w których strukturze wskazana jest osoba (istota żywa), która pozostaje w pewnym stosunku do desygnatu derywatu, np. jest jego posiadaczem lub użytkownikiem (nazwy domów: stróżówka, leśniczówka), jest użytkownikiem przedmiotu nazwanego przez derywat (lub podobnego, np. nazwy czapek: dżokejka, cyklistówka, narciarka), zarządza nim (biskupstwo). Tu też należą nazwy onomazjologiczne typu żurawina ‘owoc zjadany przez żurawie’.

W niektórych z tych nazw neutralizuje się opozycja między obiektem a miejscem (por. s. 437), np. dozorcówka ‘dom dozorcy’ || ‘miejsce, w którym mieszka dozorca’.

(5)    Odsubiektowe nazwy rezultatów RES (SUB)

Należą tu wyrazy derywowane głównie od nazw zwierząt, oznaczające wytwory, wydzieliny zwierząt, np. pajęczyna ‘siatka z wydzielin pająków’, małżowina ‘muszla małża’, krowieniec ‘nawóz krowi’. Tu także może należeć kretowisko ‘wzgórek usypany przez kreta’ mający jednocześnie strukturę lokatywną ‘miejsce, gdzie znajduje (znajdował) się kret’.

4.2.3. Nazwy środków czynności

Rozróżnić tu można dwie podgrupy: takie, w których podstawa wskazuje na przedmiot wytwarzany za pomocą narzędzia, i takie, w których podstawa wskazuje na obiekt czynności.

446