486

czownik) ilustruje grupa: prześladowania narodowe ‘prześladowania, którym [ulega] naród’, por. też ‘prześladować naród’ i ‘prześladowanie narodu’ (dopełniacz przedmiotowy); wojna dorszowa ‘wojna o dorsze’; wystąpienia antyrządowe ‘wystąpienia przeciw rządowi’; manifestacje prorządowe ‘manifestacje [popierające] rząd’.

Relacje między obiektem a innymi argumentami (przy nie wyrażonym predykacie) są zróżnicowane. Rzeczownik określany nazywa subiekt, np. urzędnik podatkowy ‘urzędnik, który [zajmuje się] podatkami’. Rzeczownik określany nazywa też środek czynności, np. wyciąg narciarski 'wyciąg, za pomocą którego [przewozi się] narciarzy’, por. też. ‘wyciąg przeznaczony do przewożenia narciarzy’. Podstawa przymiotnika nazywa przedmiot lokalizowany w czasie lub przestrzeni: era atomowa ‘era, w której [rozbito] atom’; stacja benzynowa ‘stacja, na której [sprzedaje się] benzynę’.

Na szczególną uwagę zasługują grupy, w których zachodzi relacja posesywna (dzierżawcza). Przymiotnik nazywa obiekt posiadany, a rzeczownik - posiadacza. W parafrazie użyjemy formy czasownika mieć: majętny człowiek ‘człowiek, który [ma duży] majątek’.

Przymiotniki używane jako nazwy obiektów (w tym obiektów posiadania) derywowane są przez następujące formanty:

-owy: spory majątkowe, reżyser filmowy;

-ski: szkolenie harcerskie, samolot pasażerski i -arski: zakłady jajczarskie; -ny: pług śnieżny, bar mleczny i -iczny || -yczny: badania kosmiczne, -alny: mocarstwo kolonialne;

-niczy: sklep obuwniczy;

formanty prefiksalno-sufiksalne:

anty- i sufiks: konspiracja antyhitlerowska;

pro- i sufiks: nastroje proamerykańskie.

3.2.3. Użycia posesywne (POSS), inaczej dzierżawcze

W poprzednim punkcie znalazły się te grupy wyrażające relację posesywną, w których podstawa przymiotnika nazywa obiekt posiadany. Tutaj omawiamy grupy, w których relacja jest odwrotna: to podstawa przymiotnika nazywa posiadacza (subiekt posiadania), a rzeczownik określany - obiekt posiadany (przy nie wyrażonym predykacie ‘należeć’), np. ojcowskie buty ‘buty, które należą do ojca’, por. też ‘buty ojca’.

Jako pseudoposesywne określane są użycia przymiotników motywowanych przez nazwy zwierząt w kontekstach typu wilcza nora, lisia jama, mysia dziura. Przymiotniki dzierżawcze derywowane są za pomocą formantów:

-owy: skarby narodowe, fundusze zakładowe;

-ski: chata traperska, skarbiec sułtański, mieszczańska kamienica i -owski: dom ojcowski, pola pegeerowskie, sklepy cepeliowskie, sprzęt natowski;

-ny: dom rodzinny;

-any: siostrzana chusta;

-iny\\-yny: babcine okulary;

formant paradygmatyczny: bocianie gniazdo (użycie pseudoposesywne).

486