486 3

czownik) ilustruje grupa: prześladowania narodowe ‘prześladowania, którym (ulegaj naród', por. też ‘prześladować naród’ i ‘prześladowanie narodu’ (dopełniacz przedmiotowy); wojna dorszowa ‘wojna o dorsze’; wystąpienia antyrządowe ‘wystąpienia przeciw rządowi’; manifestacje prorządowe ‘manifestacje (popierające] rząd'.

Relacje między obiektem a innymi argumentami (przy nie wyrażonym predykacie) są zróżnicowane. Rzeczownik określany nazywa subiekt, np. urzędnik podatkowy ‘urzędnik, który [zajmuje się] podatkami’. Rzeczownik określany nazywa też. środek czynności, np. wyciąg narciarski ‘wyciąg, za pomocą którego (przewozi się] narciarzy’, por. też. ‘wyciąg przeznaczony do przewożenia narciarzy'. Podstawa przymiotnika nazywa przedmiot lokalizowany w czasie lub przestrzeni: era atomowa ‘era. w której [rozbito] atom’; stacja benzynowa ‘stacja, na której [sprzedaje się] benzynę’.

Na szczególną uwagę zasługują grupy, w których zachodzi relacja posesywna (dzierżawcza). Przymiotnik nazywa obiekt posiadany, a rzeczownik - posiadacza. W parafrazie użyjemy formy czasownika mieć: majętny człowiek ‘człowiek, który (ma duży] majątek’.

Przymiotniki używane jako nazwy obiektów (w tym obiektów posiadania) derywowanc są przez następujące formanty:

-owy: spory majątkowe, reżyser filmowy,

-ski: smolenie harcerskie, samolot pasaterski i -arski: zakłady jajczarskie: -ny: pług śnieżny, bar mleczny i -iczny || -yczny: badania kosmiczne, -alny: mocarstwo kolonialne;

-niczy: sklep obuwniczy.

formanty prcfiksalno-sufiksalnc:

anty- i sufiks: konspiracja antyhitlerowska',

pro- i sufiks: nastroje proamerykaliskie.

3.2.3. Użycia posesywne (POSS), inaczej dzierżawcze

W poprzednim punkcie znalazły się te grupy wyrażające relację posesywną. w których podstawa przymiotnika nazywa obiekt posiadany. Tutaj omawiamy grupy, w których relacja jest odwrotna: to podstawa przymiotnika nazywa posiadacza (subiekt posiadania), a rzeczownik określany - obiekt posiadany (przy nie wyrażonym predykacie ‘należeć’), np. ojcowskie buty 'buty. które należą do ojca', por. też 'buty ojca'.

Jako pseudoposesywne określane są użycia przymiotników motywowanych przez nazwy zwierząt w kontekstach typu wilcza nora, lisia jama, mysia dziura. Przymiotniki dzierżawcze derywowanc są za pomocą formantów:

-owy: skarby narodowe, fundusze zakładowe',

-ski: chata traperska, skarbiec suhański, mieszczańska kamienica i -owski: dom ojcowski, pola pegeerowskie, sklepy cepeliowskie, sprzęt natowski',

-ny : dom rodzinny,

-any: siostrzana chusta;

-iny || -yny. babcine okulary,

formant paradygmatyczny: bocianie gniazdo (użycie pseudoposesywne).

486