506

tiwami przymiotnikowymi. W funkcji osłabiającej występują formanty sufik-salne i prefiksalne:

-awy: brudnawy, głupawy, ciężkawy, ciasnawy, zielonkawy, słodkawy, przy-', przygłuchy, przygłupi, przyciężki, przyciasny, przydługi, przykrótki: niedo-: niedorozwinięty, niedokrwisty, pod-: podświadomy;

-owity: słabowity (<- słaby).

Formant -awy doczekał się ściśle sformułowanej reguły derywacyjnej oraz szczegółowego opisu ograniczeń w stosowaniu go. Analizę tego formantu przeprowadził B. Szymanek (1985: 118-130 i 140).

5.2.2.2. Derywaty oznaczające intensyfikację cechy

Derywaty sygnalizujące, że intensywność cechy przekracza normę, nazywane są intensivami. Jako przykład posłuży derywat nadwrażliwy wrażliwy, który parafrazujemy ‘zbyt (zanadto) wrażliwy’. Parafrazę tę można uogólnić: A - ‘zbyt (zanadto) A/.

W funkcji intensyfikującej występują tylko formanty prefiksalne (rodzime i obce):

nad-: nadgorliwy, nadopiekuńczy, nadludzki, nadobowiązkowy:

przed: przedwczesny;

hiper: hiperkrytyczny, hiperpoprawny:

prze-: przedziwny, przebogaty, przecudowny, przekomiczny, prześliczny: pra-: pradawny, prastary:

arcy-: arcyciekawy, arcydelikatny, arcylojalny, arcyzabawny: ekstra-: ekstramocny:

super-: supernowoczesny, superszybki, supermodny: superoszczędny: ultra-: ultranowoczesny, ultrakatolicki, ultraradykalny, ultrakrótki.

5.3. DERYWATY EKSPRESYWNE - A_EKSPR

Derywaty ekspresywne pozostają w bliskim związku z intensiwami. Derywaty te oznaczają nie tylko wysoki stopień intensywności, ale i nacechowanie ekspresywne. Ekspresywność polega tu na wyrażaniu pozytywnych emocji. Jako przykład posłuży derywat przemiły <— miły, który parafrazujemy jako ‘bardzo (bardzo, bardzo) miły’. Parafrazę uogólniamy następująco: A - ‘bardzo (bardzo, bardzo) A,’. Formantami o funkcji ekspresywnej są sufiksy rodzime: -utki: malutki, bielutki, świeżutki, wesolutki, króciutki, mięciutki, złociutki: -uśki: maluśki, bieluśki, mokruśki, goluśki, równiuśki, nowiuśki:

-uchny: maluchny, bieluchny, słodziuchny, szybciuchny, wesoluchny. Zupełnie rzadkie są następujące sufiksy:

-eńki: maleńki, slabeńki:

-aśny i -aśki: grubaśny, grubaśki:

-usi i -uni: malusi, miluni.

Formanty podlegają rozszerzeniom:

-uteńki: maluteńki, wesoluteńki, cichuteńki, słodziuteriki:

506