506 3

tiwami przymiotnikowymi. W funkcji osłabiającej występują formanty sufik-salne i prefiksalnc:

-owy: brudnawy, głupawy, dętkowy, ciasnawy, zielonkawy, slodkawy, przy-: przygłuchy, przy głupi, przyciężki, przyciasny, przydługi, przykrótki, niedo-: niedorozwinięty, niedokrwisty, pod-: podświadomy;

-owity: słabowity (<- słaby).

Formant -owy doczekał się ściśle sformułowanej reguł)' dcrywacyjnej oraz szczegółowego opisu ograniczeń w stosowaniu go. Analizę tego formantu przeprowadził B. Szymanek (1985: 118-130 i 140).

5.2.2.2. Derywaty oznaczające intensyfikację cechy

Derywaty sygnalizujące, że intensywność cechy przekracza normę, nazywane są intensivami. Jako przykład posłuży derywat nadwrażliwy *- wrażliwy, który parafrazujemy ‘zbyt (zanadto) wrażliwy’. Parafrazę tę można uogólnić: A - 'zbyt (zanadto) A,’.

W funkcji intensyfikującej występują tylko formanty prefiksalnc (rodzime i obce):

nad-: nadgorliwy, nadopiekuńczy, nadludzki, nadobowiązkowy',

przed: przedwczesny,

hiper: hiperkry tyczny, hiperpoprawny,

prze-: przedziwny, przebogaty, przecudowny, p rzekome zny, prześliczny, pra-: pradawny, prastary;

arcy-: arcyciekawy, arcydelikatny, arcylojalny, arcyzabawny, ekstra-: ekstramocny,

super-: supernowoczesny, superszybki, supertnodny, super oszczędny, ultra-: ultranowoczesny, ullrakatolicki, ultraradykalny, ultrakrótki.

53. DERYWATY EKSPRESYWNE - A,_Ksr*

Derywaty ekspresywne pozostają w bliskim związku z intensiwami. Derywaty te oznaczają nic tylko wysoki stopień intensywności, ale i nacechowanie ekspresywne. Ekspresywność polega tu na wyrażaniu pozytywnych emocji. Jako przykład posłuży derywat przemiły < miły, który parafrazujemy jako ‘bardzo (bardzo, bardzo) miły’. Parafrazę uogólniamy następująco: A - ‘bardzo (bardzo, bardzo) A,’. Formantami o funkcji ekspresywnej są sufiksy rodzime: -utki: malutki, bielutki, świeżutki, wesolutki, króciutki, mięciutki. złociutki; -uśki: maluśki, bieluśki, mokruśki, goluśki, równiuśki. nowiuśkr,

-uchny: maluchny, bieluchny, słodziuchny. szybciuchny. wesoluchny. Zupełnie rzadkie są następujące sufiksy:

-eńki: maleńki, slabeńkr,

-aśny i -ośki: grubaśny, grubaski:

-usi i -lim: malusi, miluni.

Formanty podlegają rozszerzeniom:

-uteńki: maluteńki, wesoluteńki, cichuteńki, słodziuteńki:

506