9

124 ^logiczne pr/csinnki skutcc/noiiu perNWUzyjnej mediów

Antrop*

runkowana jest wieloma czynnikami leżącymi zarówno po stronic nadaw i odbiorcy. Po stron *^e nadawcy trzeba brać pod uwagę przede wszystkim te ne środki przekazu, P° stronie zaś odbiorcy sympatię lub antypatię, jaką ot obdarza dany kanały oswojenie z danym kanałem, przyzwyczajenie (niem/ sadnione możliwością dostępu do danego kanału). Niewątpliwie każde k udoskonalenie techniczne środków przekazu zwiększa ich efektywność, a można nie brać pod uwagę również subiektywnych preferencji, które b liczyły zawsze, nienależnie od doskonałości technicznej mediów.

Hierarchia efektywności poszczególnych mediów jest dyskusyjna. Dużą jak już podkreślono- odgrywa techniczna forma przekazu.

Radio, film i telewizja - w przeciwieństwie do książki i prasy-operują ży słowem, a film i telewizja dodatkowo obrazem w ruchu. Biorąc pod uwagę te teria, można by wymienić taką oto kolejność przewidywanej efektywności łów: telewizja, filrrt? radio, prasa, książka. Kolejność ta może się jednak nić w zależności od różnych czynników, zwłaszcza miejsca i czasu pr/ck Na przykład silniejszy wpływ wywierają filmy oglądane w kinie niż tele kino bowiem stwarza specyficzną atmosferę (zaciemnienie sali, skupisko Iii Ponieważ jednak zdecydowanie częściej ogląda się telewizję, a przez to wi krotnie odbiera _się jednorodne treści, wpływ telewizji na odbiorcę może być niejszy niż kina.

Te same treści przekazywane w kinie lub w telewizji wywierają - ze w du na „władzę” obrazu - większy wpływ niż przekazywane w radiu lub piśmie. Stąd nadawcy dostosowują określone treści do odpowiednich kanni Biorąc pod uwagę kryterium dostępności kanału, pierwszeństwo należy pr/y/r radiu. Góruje ono nad prasą szybkością informowania, możliwością przekazu żywo”, jednoczesnością nadawania i odbioru, stosunkowo tanim kosztem roz wszcchniania programów w różnych językach, wydłużonym, dobowym czas emisji (co pozwala na zamieszczanie większej liczby informacji), pows/c nością użytkowania (radia słucha prawie każdy i przy każdej okazji, w kuchni, w samochodzie itp.)> łatwością pokonywania granic państw, dużych odlcgłosu i przeszkód naturalnych (góry, morza, pustynie itp.). „Główny walor radia i.iki środka komunikacji - napisała Antonina Kłoskowska - stanowi zdolność pokony wania przestrzeni i natychmiastowego rozchodzenia się na obszarze całego glolui, Dzięki radiu dokona*⁰ się równouprawnienie najbardziej odległych siedzib lud/ kich i centrów wielkomiejskich pod względem odbioru informacji i innych kul turalnych treści. Niezależnie od środków transportu elementów kultury bczpo średniej radio zaczę*° obsługiwać osiedla wiejskie, do których nigdy nic dotarło kino, a prasa przenikną z opóźnieniem. W przeciwieństwie do treści komunikowanych za pomocą drukowanego słowa radio, niewymagającc umiejętności czy-

In, wkracza w wiciu krajach słabo rozwiniętych na obszary analfabetyzmu, co imisi ogromnie wagę jego wpływu”.²"⁴ Nic było kwestią przypadku, że czterej ^wątpliwie najpotężniejsi przywódcy XX wieku: Churchill, Rooscvclt, Mitlci hi dm wyłonili się w epoce radia. Umiejętnie wykorzystał je Stalin do zmobili tiUnim.i narodu radzieckiego i wzmocnienia własnej pozycji w chwili najwyż Mtyn zagrożenia. Rooscvelt natomiast był jedynym prezydentem Stanów Zjed IB/nnych wybieranym czterokrotnie, niewykluczone, że zawdzięczał to mocy fUdłn. które potrafiło pokazać go, człowieka schorowanego, poruszającego się na tyó/i u inwalidzkim, jako mężczyznę silnego i zdolnego do działania. McLuhan żc „Hitler zawdzięczał swą polityczną egzystencję bezpośrednio radiu I niarnetofonom”;²⁰⁵ przekonany o wyższości słowa mówionego nad pisanym il/Mal „ślepy” środek przekazu - radio. Można powtórzyć za McLuhanem, że ■im występuje w „czapce niewidce”.²⁰⁶ Pozornie odbieramy je bezpośrednio, ■tyw atnie, wręcz intymnie, a w' rzeczywistości wywiera ono wpływ na naszą pod MHiiidniność, dzięki czemu zdolne jest do częściowego przejęcia steru nad naszym • niem. Radiu udało się przetrwać dzięki zdolności zharmonizowania wła.ści-

lyi mu bezwzrokowej metody komunikowania z ludzką potrzebą, by słyszeć co

łniii co niż to, co się widzi. Poza tym zadomowiło się nic tylko w mieszkaniach, |lt lukżc w samochodach, sklepach i wielu innych miejscach publicznych.-⁰⁷ I mwcrsalny zasięg i łatwość odbioru radia, a także zróżnicowanie jego funk stały proces wzbogacania form radiowych i udoskonalenia techniczne spi n wiit|.i. źe pozostaje ono niezmiennie jednym z głównych środków masowego komunikowania.

Kndio można podzielić (podobnie jak prasę) według kryterium geograficzne Ljn n.i regionalne i ogólnokrajowe. Nie ma tu jednak podziału ze względu na czę llntliwość ukazywania się (radio nadaje codziennie), co najwyżej można mówić o i s kliczności poszczególnych audycji. W zasadzie nic istnieją też radia branżo V\ e (za wyjątkiem wewnątrzzakładowych czy akademickich).

Mniejszy zasięg i trudniejszą niż radio dostępność ma prasa,²⁰⁹ jednak zróżm \ fcownnicm swoich funkcji przewyższa radio.

A. Kłoskowska, Kultura masowa, Warszawa 1983, s. 196-197.

" M McLuhan, Wybór pism, Warszawa 1975, s. 151.

²⁰⁶ Tamże, s. 154.

" P. Lcvmston, Miękkie ostrze, Warszawa 1999, s. 159.

'"^H /. głównych funkcji radia wymienić należy: kształtowanie opinii publicznej i postaw, podnoszenie poziomu kulturalnego odbiorców', dostarczanie przeżyć artystycznych i rozrywki.

. i/emc oświaty szkolnej (programy dla szkól) i pozaszkolnej (uniwersytety radiowe), rekin mm. propaganda.

^IW Prasa to „druki periodyczne wydawane i rozpowszechniane pod stałymi tytułami, opa li/one numerem bieżącym i dalą. zajmujące się aktualnymi wydarzeniami i problemami / różnych dziedzin; do prasy zalicza się też czasopiśmiennictwo naukowe i fachowe"; cyt. zi Miulla Leksykon PWN, (red.) I Munns/klewu z /yginunt. Warszawa 2000, s. 159.