4

Il.mowiskach pracy cli ronionej w zwykłych zakładach pracy lub ic'/. w zakładach pracy chronionej¹^, albo wykonywanie pracy nakładczej np. w domu.

Warto tu zaznaczyć, żc wprowadzenie zasad gospodarki rynkowej spowodowało likwidację niektórych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych"*. Niezbędna staje się więc dynamizacja rynku pracy pozwalająca na tworzenie nowych miejsc zatrudnienia przy jednoczesnym usprawnieniu systemu osłonowego oraz systemu poradnictwa. Konieczne staje się tez zwiększenie aktywności osób dorosłych niepełnosprawnych w zakresie przekwalifikowania - zmiany zawodu.

Aby zapewnić i ntegrację osób niepełnosprawnych w obszarze Życia zawodowego trzeba stosować specjalne środki, w tym zaopatrzenie w pomoce i urządzenia oraz świadczenia osobiste i usługi (np. rehabilitacyjne), które dadzą tym osobom możliwość zapewnienia i utrzymania właściwego zatrudnienia oraz awansu. Wśród czynników motywujących inwalidów do pracy wskazuje się często na: podnoszenie sprawności organizmu, względy rodzinne, zaspokojenie potrzeby kontaktów społecznych, uzyskanie świadczeń socjalnych i rehabilitacyjnych"’. Korelacja cech osobowości z potrzebami zawodowymi sugeruje, że osoby niepełnosprawne nie są indywidualistami, nic są opanowane motywami rządzenia i dominowania, a żjódłcm poczucia wartości jest dla nich praca i jej efekty. Poprzez pracę chcą osiągnąć większy autorytet, uznanie i awans"*.

'** Zgodnie z postanowieniami ustawy z dnia 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych za zakład pracy chronionej może być uznane przedsiębiorstwo zatrudniające co najmniej 20 osób, gdzie 40% załogi stanowią osoby niepełnosprawne, w tym co najmniej 10% to inwalidzi I i II grupy. Zakład musi zapewniać im podstawową i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i zabiegi rehabilitacyjne. Zakłady te powinny tez tworzyć warsztaty terapii zajęciowej realizujące program rehabilitacji podstawowej lub szkolenie przcdzawodowc.

^0> Według informacji pr zekazanych przez wszystkie Wojewódzkie Ośrodki ds. Zadudnienia i Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w dniu 31 grudnia 1992 r. liczba inwalidów zarejestrowanych jako bezrobotni wyniosła 32 281 osób. zaś na szkolenie zostało skierowanych l 364 bezrobotnych inwalidów, natomiast 528 inwalidów zostało poddanych przekwalifikowaniu w związku zc zmianą profilu produkcji w zatrudniających ich zakładach pracy chronionej.

^M> K.J. Zabłocki: Praca jako czynnik integrujący inwalidów. W: Integracja społeczna ludzi niepełnosprawnych zadania pedagoga. Pod red. A. Hulka. „Studia Pedagogiczne" łom U. Wrocław 1987.

K.J. Zabl«K.ki: Stabilizacja zawodowa osób mcitelnosprawnych. Warszawa 1992, Wyd. UW. s. 188; zob. leż J. Stochmialck: Poziom zas/rokojenia potrzeb pracowników niepełnosprawnych w opinii ich przełożonych. W: Uwarunkowania kształcenia zawodowego i pracy osób niepełnosprawnych. Pod red. J. Sowy. Rzeszów 1986. Wyd. WSP. s. 209 2 10.

nauki zawodu oraz. osób zatrudnionych na stanowisKu iiiimi-lo. m«.«... —.......

dydaktycznych i wychowawczych tej grupy pracowników związany jest z kształtowaniem postaw, systemu wartości warunkujących właściwe kontakty osoby niepełnosprawnej z przełożonymi i kolegami w zakładzie pracy oraz ze środowiskiem rodzinnym i społecznością lokalną.

3. Tendencje roz.wojowe edukacji osób dorosłych niepełnosprawnych

Edukacja dorosłych wspiera w efekcie różne zakresy aktywności osób niepełnosprawnych. Sprzyja ona zwłaszcza intensyfikacji kontaktów społecznych oraz współuczestniczeniu tych ludzi w decydowaniu o sprawach dotyczących ich uczenia się. pracy i spędzania czasu wolnego. Dotyczy to osób posiadających różny rodzaj i stopień niepełnosprawności, znajdujących się w różnym wieku.

Sprzyjanie integracji funkcjonalnej w toku edukacji wymaga szeregu oddziaływań na osoby kształcące się pełnosprawne i niepełnosprawne. Dla przykładu, u tych ostatnich ważnym jest przyjmowanie odpowiedniej postawy wobec swojej mniejszej sprawności, powiązanej z prawidłową samooceną oraz uczenie się zachowań asertywnych w toku kontaktów interpersonalnych. Z kolei ważna jest edukacja osób dorosłych pełnosprawnych w duchu tolerancji dla tego, co odmienne, walka ze szkodliwymi stereotypami, „etykictyzacją”.

Działania edukacyjne winny wspierać proces uczenia się całoźyciowcgo osób niepełnosprawnych, zgodnie z koncepcją ustawicznej edukacji integracyjnej. W kształceniu wykorzystywać warto dorobek dydaktyki dorosłych dotyczący procedury konstruowania systemu edukacyjnego. W ramach takiego systemu opracowywane są indywidualne toki kształcenia osoby niepełnosprawnej z uwzględnieniem celów, treści, zasad, metod oraz kontroli i oceny wyników (procedur ewaluacyjnych). Taki system edukacji ogólnej i zawodowej musi być „przyjazny” dla uczących się zarówno |>od względem relacji interpersonalnych między nauczającymi a słuchaczami, jak też z uwagi na brak barier architektonicznych.

Bogaty i skomplikowany jest obszar analiz psychologicznych możliwycf do wykorzystania w edukacji osób dorosłych niepełnosprawnych. Wspomnę dk przykładu o znaczącym miejscu, jakie w kształceniu dorosłych zajmują kon cepcjc motywacji, spostrzegania społecznego, mechanizmów obronnych osobo wości, ról społecznych, empatii i postaw prospołecznych, analizy transakcyjnej Wskazuje to na potrzebę gruntownego przygotowania nauczycieli, instmktoróv