4

Riuiomkach pracy cli ronionej w zwykłych zakładach pracy lub leż w zakładach pracy chronionej¹’¹, albo wykonywanie pracy nakładczej np. w domu.

Warto lu zaznaczyć, że wprowadzenie zasad gospodarki rynkowej spowodowało likwidację niektórych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych¹”. Niezbędna staje się więc dynamizacja rynku pracy pozwalająca na tworzenie nowych miejsc zatrud niema przy jednoczesnym usprawnieniu systemu osłonowego oraz systemu poradnictwa. Konieczne staje się tez zwiększenie aktywności osób dorosłych nic pełnosprawnych w zakresie przekwalifikowania - zmiany zawodu.

Aby zapewnić integrację osób niepełnosprawnych w obszarze życia zawodowego trzeba stosować specjalne środki, w tym zaopatrzenie w pomoce i urządzenia oraz świadczenia osobiste i usługi (np. rehabilitacyjne), które dadzą tym osobom możliwość zapewnienia i utrzymania właściwego zatrudnienia oraz awansu. Wśród czynników motywujących inwalidów do pracy wskazuje się często na: podnoszenie sprawności organizmu, względy rodzinne, zaspokojenie potrzeby kontaktów społecznych, uzyskanie świadczeń socjalnych i rehabilitacyjnych"¹. Korelacja cech osobowości z potrzebami zawodowymi sugeruje, że osoby niepełnosprawne nic są indywidualistami, nic są opanowane motywami rządzenia i dominowania, a źródłem poczucia wartości jest dla nich praca i jej efekty. Poprzez pracę chcą osiągnąć większy autorytet, uznanie i awans¹⁵’.

‘ Zgodnie z postanowieniami ustawy z dnia 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych za zakład pracy chronionej może być uznane przedsiębiorstwo zatrudniające co najmniej 20 osób, gdzie 40% załogi stanowią osoby niepełnosprawne, w tym co najmniej 10% to inwalidzi I i II grupy. Zakład musi zapewniać im podstawową i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i zabiegi rehabilitacyjne. Zakłady te powinny tez tworzyć warsztaty terapii zajęciowej tealizu-jącc program rchabili tacji podstawowej lub szkolenie pr/cdzawodowc.

'” Według informacji przekazanych przez wszystkie Wojewódzkie Ośrodki ds. Zatrudnienia i Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w dniu 31 grudnia 1992 r. liczba inwalidów zarejestrowanych jako bezrobotni wyniosła 32 281 osób. zaś na szkolenie zostało skierowanych l 364 bezrobotnych inwalidów, natomiast 528 inwalidów zostało poddanych przekwalifikowaniu w związku ze zmianą profilu produkcji w zatrudniających ich zakładach pracy chronionej.

K.J. Zabłocki: Praca jako czynnik integrujący inwalidów. W: Integracja społeczna ludzi niepełnosprawnych - zadania pedagoga. Pod red. A. Ilulka. „Studia Pedagogiczne'' tom LI, Wrocław 1987.

’ KJ. Zabłocki: Stabilizacja zawodowa osób niejKlnosprawnych. Warszawa 1992, Wyd. UW. s. 188; zob. leż J. Stochmiałck: Poziom zaspokojenia potrzeb pracowników niepełnosprawnych u- opinii ich przełożonych W: Uwarunkowania kształcenia zawodowego i pracy osób niepełnosprawnych. Pod red. J. Sowy. Rzeszów 1986. Wyd. WSP. s. 209 2 I 0.

nauki zawodu oraz osób zatrudnionych na stanowisKu iiiimim.    —.....

dydaktycznych i wychowawczych tej grupy pracowników związany jest z kształtowaniem postaw, systemu wartości warunkujących właściwe kontakty osoby niepełnosprawnej Z przełożonymi i kolegami w zakładzie pracy oraz ze środowiskiem rodzinnym i społecznością lokalną.

3. Tendencje rozwojowe edukacji osób dorosłych niepełnosprawnych

Edukacja dorosłych wspiera w efekcie różne zakresy aktywności osób niepełnosprawnych. Sprzyja ona zwłaszcza intensyfikacji kontaktów społecznych oraz współuczestniczeniu tych ludzi w decydowaniu o sprawach dotyczących ich uczenia się. pracy i spędzania czasu wolnego. Dotyczy to osób posiadających różny rodzaj i stopień niepełnosprawności, znajdujących się w różnym wieku.

Sprzyjanie integracji funkcjonalnej w toku edukacji wymaga szeregu oddziaływań na osoby kształcące się pełnosprawne i niepełnosprawno. Dla przykładu. u tych ostatnich ważnym jest przyjmowanie odpowiedniej postawy wobec swojej mniejszej sprawności, powiązanej z prawidłową samooceną oraz uczenie się zachowań asertywnych w toku kontaktów interpersonalnych. Z kolei ważna jest edukacja osób dorosłych pełnosprawnych w duchu tolerancji dla (ego. co odmienne, walka ze szkodliwymi stereotypami, „etykictyzacją”

Działania edukacyjne winny wspierać proces uczenia się całożyciowcgo osób niepełnosprawnych, zgodnie z koncepcją ustawicznej edukacji integracyjnej. W kształceniu wykorzystywać warto dorobek dydaktyki dorosłych dotyczący procedury konstruowania systemu edukacyjnego. W ramach takiego systemu opracowywane są indywidualne toki kształcenia osoby niepełnosprawnej z uwzględnieniem celów, treści, zasad, metod oraz kontroli i oceny wyników (procedur ewaluacyjnych). Taki system edukacji ogólnej i zawodowej musi być „przyjazny” dla uczących się zarówno pod względem relacji interpersonalnych między nauczającymi a słuchaczami, jak też z uwagi na brak barier architektonicznych.

Bogaty i skomplikowany jest obszar analiz psychologicznych możliwych do wykorzystania w edukacji osób dorosłych niepełnosprawnych. Wspomnę dl: przykładu o znaczącym miejscu, jakie w kształceniu dorosłych zajmują kon ccpcjc motywacji, spostrzegania społecznego, mechanizmów obronnych osobo wości, ról społecznych, empatii i postaw’ prospołecznych, analizy transakcyjnej Wskazuje to na potrzebę gruntownego przygotowania nauczycieli, instruktoróv