bajronizm3

powieściach poetyckich Słowackiego, jak historyczny Jan Bielecki i ukraiński Żmija ||| Modelową zaś wręcz realizacją naśladowczą bajronicznej powieści wschodniej jest Słowach Laiśo (1833), Już jednak w Urnę (IW) indywidualizm romantyczny poddany został próbie narodowego i społecznego myślenia, Podobnie było w poemacie dramatycznym Mm tkift (1133) S, Garczyńskiego, Doświadczenia Byrona odczytujemy we fragmentach poetyckich ptó młodego Krasińskiego i w jego dgaj-Hanie (1834). Do szczególnego stopu oddziaływań doszło w poemacie Kirgiz (1842) G, Zielińskiego; układ fabularny przypomina Narieconn i Ądos Byrona, środowisko opisane z autopsji (Zieliński byl zesłańcem); utwór uchodzi za pierwsze dzieło poetyckie o tematyce kazachskiej, jest też typowo romantycznym zapisem symbolicznym (apoteoza wolności tragicznej), Dojrzała twórczość Słowackiego zawiera przykłady najbardziej oryginał, nego, odkrywczego wyzyskania inspiracji bajronicznej: sekstynowa Mdi do Ziemi Swiftj i Neapolu (powst. I83M835) jest jakby polskim równoważnikiem W0Ś Clilde Harolda, w oktawach Beniowskiego (1841) po mistrzowsku wyzyskał Słowacki doświadczenia liryczno-•dygresyjnej epiki Don Juana, Do tegoż dzieła, równic jak do poetyki Słowackiego, nawiązuje satyryczny Don Juan poirmki (1844) R, Berwińskiego,

Bajronizm stał się trwałym komponentem postawy romantycznej, odnajdujemy go więc u wszystkich generacji romantyków, w epice tak samo jak w liryce, w prozie, chociażby w nowelach J, B, Dziekońskiego, w dramacie, jak w dwu pierwszych sztukach Słowackiego (Uindowe i Maria Stuart, 1832) - bajronizm ten nic musi mieć związków filologicznych z tekstami samego Byrona, staje się często stereotypem o cechach epigońslich, Do wyrazistszych przykładów tej tendencji zaliczyć można „powieść turecką” Bejram (1830) i Kamoensa u> szpitala (1,840) J, Korsaka, Odstępy (powst. 1832) M. Gosławskiego, Brunona (18)6) T. A, Olizarowskiego, Diiecko siaki (powst. 1837) E, Wasilewskiego, fantazję dramatyczną Jordan (184(1) E. W. Żeligowskiego, Pogankę (1846) N, Żmichowskiej, dramat fantastyczny Lesław (1847) R, Zmorskiego, Norwid wysoko ceniąc ethos Byrona, poety i obywatela, szczególny hołd oddal mu w wykładach O Julku Słowackim (1861).

Moda na bajronizm wywołała jednak i reakcje odmienne. Krytyka romantycznego idealizowania, oderwania od życia, bezpłodnego marzycielstwa - dokonywana często z wielce trywialnych pozycji - wskazywała Byrona jako jedno ze źródeł zła. Tak to ocenił w kilku powieściach o tematyce współczesnej J. I. Kraszewski, powieść o destrukcyjnej sile fałszywej poezji Z, Kaczkowski zatytułował Bajronista (1855),

Lii,: M. Zd/itthowski, Byron Ijgo itli 1,1-2, 1894-1897; P, Holzhauscw, Bonwit, BmunMit Umn. IW: j»