page0163

UCZNIOWIE HEKAKL1TA. '57

nie wiadomość ludzi, tak w słowach jak w rzeczach a przyrzekał rozproszyć jedne i drugą, rozbierając naturę każdój rzeczy i wykładając jój istotę ¹), co było niemożebnem bez rozbioru słów, dających właśnie powód do owej niewiadomości. Otóż analiza słów w Kratylu, jak trafnie spostrzegł Bonghi, zupełnie przypomina te metodę²), Mamy nareszcie jasne świadectwo Proklusa, który różnicę między szkoła eleacką, pitagorejską a Heraklita tak określa, że pierwsza w dochodzeniu prawdy posługiwała się pojęciami, druga matematyka, trzecia poznawaniem słów³). Czyż godzi się przypuszczać, że dopiero Kratyl niedołężny nadał cechę charakterystyczna szkole, która zawsze tak wiernie trzymała się powagi mistrza? Powiemy zatem, że teoryą lingwistyki, jedne z niezbędnych podpór systemu, ułożył już Heraklit w głównych częściach⁴).

Za przykładem mistrza uprawiali uczniowie z zamiłowaniem studya etymologiczne, a wolno przypuszczać, że nieraz w dziwaczny sposób naciagali i naginali etymologie wyrazów, aby pokazać, że wszystko jest w ruchu nieustającym i jedno przeciwieństwo w drugie przechodzi W ogóle błędy mistrzów olbrzymieją w głowach uczniów, bo ci zazwyczaj pozbawieni samodzielności, a chcąc koniecznie dowieść, że ją mają, przesadzają tamtych. To łatwo i wygodnie. Gdy Kant powiedział, że znamy świat zewnętrzny takim, jakim przedstawia się w subiektywnych formach naszego myślenia, ale że nie dowiemy się nigdy, jakim on jest w sobie; F ich te poszedł dalćj i zrobił cały świat utworem naszej wyobraźni. Gdy Schleiden i Schwann wykazali, że każdy organizm roślinny i zwierzęcy, składa się z komórek, a Virchow dowiódł, że nienormalne zmiany komórek pociągają za sobą chorobę, znaleźli się

uareszcie ftóęo<; śmierć i    udział, los (frgm. 65 u Mul lach’a). Takich zesta

wień etymologicznych było prawdopodobnie wiele w książce »o przyrodzie*.

*) Frgm. I. (u Mullach’a) zwłaszcza ustęp: ytyo/udi' o)v yd(j ndvxtov /.ara xov ióyov XÓPt) 1, tt7Tti(jmQi doi/.ctGt,    mai dnioiy mat t(jywv zoiovxiv>v, omota

tyto dirjyev,uai, óiat(jtr»v xccXri 1)VGiv mai qya^i»v 0»w{ dyet.

³) Por. Cratyl. p 410. D. Zob. Dialoghi di Platone, tradotti da Ruggero Bonghi. Roma 1885. Vol. V. p. 145.

³)    Procli Comm. in Parmenid. p. 476 w wydaniu Stallbaum’a: Platonis Parmenides. Accedunt Procli Commentarii etc. Lipsiae 1839.

⁴)    Do takiego rezultatu dochodzi Bonghi w swoim niezrównanym wstępie do Kratyla (Dialoghi di Platone. Vol. V. p. 139—146).

http://rcin.org.pl