CCF20091013003

146 Część I. Edukacja zdrowotna — podstawy teoretyczne i metodyczne

W wyborze i formułowaniu celów należy przestrzegać następujących zasad:

-    zgodność z ustalonymi (priorytetowymi) potrzebami uczących się;

-    realność - możliwość osiągnięcia celu w ustalonym czasie i/lub w konkretnej sytuacji;

-    precyzja sformułowania celu - ułatwia planowanie działań, dobór metod i technik uczenia się oraz ewaluację wyników;

-    mierzalność - umożliwia to ewaluację wyników, czyli sprawdzenie czy osiągnęliśmy cel (sukces).

Etap 3. Dobór metod i technik

Jak już wspomniano, precyzyjne określenie celów edukacji zdrowotnej, a tym samym i oczekiwanych wyników, umożliwia dobranie odpowiednich metod i technik do ich osiągnięcia. Dokonując ich wyboru należy odpowiedzieć na następujące pytania: • Jaka metoda jest najwłaściwsza i najbardziej skuteczna dla osiągnięcia określonego celu/ów? - tab. 6.1;

Tabela 6.1. Przykłady metod i technik w zależności od celu edukacji (oprać, własne wg: Hubley, 2004, s. 72-73)

Cel	Przykłady metod i technik
Przekazanie informacji (faktów) Informacje mogą być proste lub złożone, znane lub nowe, zgodne lub sprzeczne z dotychczasową wiedzą	nawiązywanie do wcześniej posiadanej wiedzy, przekazanie informacji (wykład, prelekcja) w logicznej kolejności, w uporządkowany sposób; wykorzystanie sprzętu audiowizualnego; dyskusja; wykorzystanie tekstów (broszura, ulotka), plakatów, plansz
Kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji Umiejętności te powinny być powiązane z codziennym życiem uczących się, szkołą, rodziną, pracą zawodową	przekazanie niezbędnych podstawowych informacji; zademonstrowanie umiejętności podejmowania decyzji na konkretnych przykładach - studia przypadków; umożliwienie uczestnikom ćwiczenia umiejętności w rzeczywistych sytuacjach np. odgrywanie ról, zadania do wykonania poza zajęciami
Kształtowanie umiejętności komunikowania się Komunikowanie werbalne i niewerbalne	zademonstrowanie przykładów dobrego komunikowania się, ćwiczenie różnych umiejętności - odgrywanie ról, obserwacja osób przemawiających, udzielających konsultacji, analiza ich zachowań, analiza filmów wideo przedstawiających sposób komunikowania się w grupie
Kształtowanie postaw wobec innych ludzi Na przykład postawy wobec osób żyjących z HIV/AIDS - tolerancja, chęć zrozumienia i szacunku dla innych osób i ich poglądów, dyskrecja	dyskusja dotycząca znaczenia odpowiednich postaw wobec tych ludzi; praca w małych grupach, odgrywanie ról w specyficznych sytuacjach; zaproszenie osoby zakażonej HIV, modelowanie właściwych postaw i zachowań przez prowadzącego zajęcia

•    Jakie metody można wykorzystać w konkretnych warunkach? - należy wziąć pod uwagę wielkość grupy, wiek uczestników i ich specyficzne cechy, warunki prowadzenia zajęć;

•    Jakie metody zaakceptują uczestnicy? - zależy to od:

-    doświadczeń uczestników, w tym ich zaznajomienia z metodami aktywizującymi; dla niektórych osób metody i techniki aktywizujące mogą wydawać się „dziwne”;

-    przekonań uczestników; dotyczy to np. kwestii dotyczących metod antykoncepcji i innych drażliwych tematów;

•    Jakie doświadczenia i umiejętności w zakresie stosowania metod aktywizujących i interaktywnych ma prowadzący zajęcia? - wykorzystanie w niektórych sytuacjach nowych metod po raz pierwszy może nastręczać trudności.

t

/

Etap 4. Identyfikacja zasobów

Realizacja programu wymaga zabezpieczenia odpowiednich zasobów. Należą do nich:

•    zasoby ludzkie - w tym osoba lub osoby prowadzące zajęcia - ich doświadczenia, umiejętności, entuzjazm, energia oraz czas, którym dysponują. Ważne są także inne osoby, które będą współpracowały w realizacji programu lub udzielały pomocy uczącym się w wykorzystaniu (transferze) w codziennym życiu efektów uczenia się. Osobami tymi mogą być, w zależności od sytuacji, rodzice, członkowie rodziny, rówieśnicy, współpracownicy;

•    zasoby materialne - środki dydaktyczne, wydawnictwa, możliwość powielania arkuszy i innych materiałów oraz warunki do prowadzenia zajęć itd;

•    czas przeznaczony na realizację programu; dotyczy to czasu, jakim dysponują uczestnicy; w przypadku uczniów - czasu przewidzianego w planie lekcji lub zajęciach pozalekcyjnych itd.

Etap 5. Planowanie ewaluacji

Dokonywanie ewaluacji jest nieodzownym elementem współczesnych programów edukacji zdrowotnej. Nie wystarczy zaplanować i zrealizować program. Niezbędna jest jego ewaluacja, czyli sprawdzanie:

•    jak przebiega realizacja programu? - ewaluacja procesu;

•    czy i w jakim stopniu osiągnęliśmy ustalone cele, czy program zakończył się sukcesem? - ewaluacja wyników.

Zasady ewaluacji w edukacji zdrowotnej omówiono niżej. Należy jednak podkreślić, że metody ewaluacji powinny być zaplanowane przed rozpoczęciem programu. Należy ustalić: Kto i kiedy dokona ewaluacji? Jakie zastosuje metody? Jakie wybierze wskaźniki i narzędzia do ich zmierzenia?