Chomsky

182 Jerrold Katz

ogranicza badania lingwistyczne do ustalania tych faktów dotyczących struktury języka naturalnego, które można opisać w ramach systemu klasyfikacyjnego; mentalista natomiast idzie znacznie dalej, poszukując pełnej odpowiedzi na wymienione trzy pytania. Jest to istotna różnica: uzasadnia ona odrzucenie koncepcji taksonomicznej na rzecz mcntalistycznej. Lingwistyka taksonomiczna może tylko opisać wypowiedzi danego języka; lingwistyka mcntalistyczna może nadto wyjaśnić, w jaki sposób ludzie komunikują się za pomocą wypowiedzi i w jaki sposób osiągają zdolność do komunikacji. Taksonomista zarzuca mentaliścic odwoływanie się do tajemniczych bytów; mentalista natomiast zarzuca takso-nomiścic wykluczenie z lingwistyki, w sposób aprioryczny i arbitralny, tego, co stanowi najważniejsze zadanie tej nauki. Niezawisłość od mentalizmu, stanowiąca cechę konstytutywną taksonomicznej koncepcji lingwistyki, jest jej konstytutywną słabością.

Noam Chomsky

I. ERELIMINARIA METODOLOGICZNE¹

§ 1. Gramatyki generatywne jako teorie

KOMPETENCJI JĘZYKOWEJ

W pracy tej poiuszy się rozmaite kwestie dotyczące teorii syn-taktyczncj i składni języka angielskiego; kilka z nich nieco szczegółowiej, większość zupełnie pobieżnie, a żadnej naprawdę wyczerpująco. Zajmować się będziemy komponentem syntaktycz-nym gramatyki generatywnej, tj. regułami, które wyznaczają dobrze zbudowane szeregi minimalnych jednostek funkcjonujących składniowo (formatywów) i podają informację o strukturze zarówno takich ciągów, jak i tych, które pod pewnymi względami odchylają się od normy.

Ogólne ramy, w których mieszczą się nasze dociekania, zostały już niejednokrotnie zakreślone, zakładam więc niejakie obeznanie Czytelnika z pracami teoretycznymi i opisowymi zamieszczonymi w bibliografii. W niniejszym rozdziale omówię krótko kilka najbardziej podstawowych założeń, nie zamierzając bynajmniej tu ich uzasadniać, lecz jedynie jasno przedstawić.

Teoria lingwistyczna odnosi się przede wszystkim do idealnego nadawcy-odbiorcy w całkowicie homogenicznej wspólnocie językowej; do osoby, która biegle zna swój język i stosując w aktual-

1

Tytuł oryginału Methodological Preliminaries—jest to rozdz. I Aspects oj the Theory of Syntax N. Chomsky’ego, MIT Press, Cambridge Mass., 1965.