Choroby lasu0019 jpeg

Tu najszybciej dochodzi do gradacji

owadów

Zabliźniona rana od mrozu, czy ślad po uderzeniu pioruna ?

średnio co 12 lat (koncepcja klimatycznej regularności). Jakkolwiek wpływ tych warunków na populacje owadów leśnych jest niewątpliwy, trudno doszukać się związków statystycznych z pojawianiem się gradacji szkodników owadzich. Zależność taka może występować jedynie w krótkich przedziałach czasowych. Równie trudno jest wykazać związki korelacyjne między cyklicznością występowania gradacji a nasileniem występowania plam na słońcu (teoria solarna) czy oddziaływaniem faz księżyca (teoria lunarna). Mimo wielu zbieżności w przebiegu warunków pogodowych oraz rozwoju chorób lasu i rozwoju gradacji ow^radów, prognozowanie występowania zagrożeń jest trudne, często nietrafne, zwłaszcza że efekty oddziaływania sił przyrody na las mogą przybierać rozmiar katastrofalny. Potwierdzają to przedstawione skrótowo dane faktograficzne.

Lata 1894-1902, to okres długotrwałej suszy, szczególnie dotkliwej w drzewostanach górskich, gdzie wielkość największego opadu rocznego wynosiła wówczas 439 mm, zaś najmniejszego, który wystąpił w 1902 r. wynosiła średnio 177 mm. Dla porównania -obecnie wieloletnia opadów dla rejonu Bielska-Białej wynosi 979 mm, zaś najmniejszą wielkość opadów' w okresie ostatniego pięćdziesięciolecia zanotowano w^r 1983 r. i wynosiła ona 780,3 mm (dla rejonów' Now'ego Sącza, odpowiednio: 714,5 i 604,7 mm w' 1984 r.). Tak intensywma susza zapoczątkowała na terenie górskich drzewostanów Sudetów' i Karpat szereg niekorzystnych zjawisk chorobowych, w tym również zwiększenie podatności drzew na silne wiatry (huragan na przełomie 1894/1895 r. powali! tysiące ponad stuletnich świerków). Na terenie południowo-wschodnich Niemiec odnotowane zamieranie drzewostanów świerkowych rozpoczęło się w 1896 r.

W latach 1919-1921 występowały upały i susze; zimą brak było pokrywy śnieżnej, zaś temperatura minimalna w zachodniej części Polski (Poznań) nie przekraczała - 7°C. Wiosna była upalna i sucha (średnia temperatura powietrza wynosiła 19,2°C), latem maksymalna temperatura powietrza dochodziła do 29,1°C, zaś jesienią osiągała średnio 10,6°C. Od wiosny 1921 do 1924 r. w osłabionych drzewostanach trwała groźna gradacja strzygonii choinówki (szkody wystąpiły na powierzchni 200 tys. ha), zaś w 1922 r. nastąpiło masowe porażenie i zamieranie pędów⁷ młodych sosen grzybem Brmchorstia pi-nea, będącym stadium konidialnym patogenu Ascocalyx abietina.

Zima 1928/1929, to okres wyjątkowo niskich temperatur, utrzymujących się w⁷ całej Europie Środkowej do końca marca. W zapisach ochrony lasu okres ten określany jest mianem „pamiętnej zimy”. W Polsce silne i długotrwałe mrozy były szczególnie dotkliwe dla drzewostanów' Roztocza oraz lasów Beskidu Żywieckiego i Sądeckiego. Minimalna i maksymalna dobowa temperatura powietrza wynosiła wówczas, odpowiednio: w^r styczniu -28,5°C i 4,1°C, w⁷ lutym -40,G°C i 3,0°C (Żywiec), w⁷ marcu -33,3°C i 14,7°C, zaś w kwietniu -16,1°C i 23,7°C. Tak niska temperatura oraz jej wahania między dniem a nocą, przekraczające niekiedy 50°C (10 lutego, 2 marca), spowodowały przemrożenia buków, grabów, świerków i jodeł, zwiaszcza rosnących w dolinach rzek oraz na wystawach południowych i południowo-zachodnich. Obumierały pączki, pędy, konary, całe drzewa, jak i wieloarowe fragmenty drzewostanu. Już w⁷ 1929 r. rozpoczęło się gw⁷ałtow⁷-ne wydzielanie drzew, o łącznej miąższości ponad 300 tys. m^:! na powierzchni 5 tys. ha. Zła kondycja drzewostanów wyraziła się wzmożonym rozwojem opieniek. Od 1930 r. notowano szkody z tego tytułu, zw⁷łaszcza w drzewostanach Beskidu Małego i Beskidu Sądeckiego, a także masowy wzrost liczebności populacji wielu owadów⁷ leśnych. W 1932 r. tylko w⁷ lasach w okolicach Lwowa szkody będące konsekwencją zmian w stanie zdrowotnym drzew zinwentaryzowano na powierzchni 14 740 ha. W drzewostanach jodłowych wystąpiła gradacja zwójek (do 1933 r.), jod łowców⁷ i smolika jodłowego. Jest bardzo prawdopodobne, że zima ta przyczyniła się do pogorszenia kondycji drzewostanów sosnowych i gradacyjnego rozwoju strzygonii choinówki na terenie Borów⁷ Tucholskich (w latach 1930-1933). Od 1935 r. notowano wzmożone występowanie choroby opieńko-w⁷ej w drzewostanach świerkowych na terenie Karpat, zaś w⁷ drzewostanach dębowych silne żery gąsienicy zwójki zieloneczki i miernikowców.

W 1910 r. przyszła kolejna ostra zima, przy braku pokrywy śnieżnej średnia temperatura powietrza wynosiła - 13,6°C, zaś w marcu -2,6°C, co wyraziło się przemrożeniem systemów korzeniowych wielu drzew. W latach 1942-1943 stwierdzono początki zamierania dębów⁷ na Płycie Krotoszyńskiej.

1947 to rok ostrej suszy oraz obniżenia poziomu wód gruntowych. Jednym z efektów tego stresu dla drzew była gradacja brudnicy mniszki w⁷ latach 1948-1951 i w⁷zmożone zamieranie świerka w⁷ lasach mazurskich. Od 1950 r. notowano też wzrost szkód powodowanych masowym rozwmjem choroby opieńkowej; w Beskidach znaczne szkody wystąpiły na powierzchni 65 tys. ha (drzewostany usunięto na łącznej powierzchni 1 tys. ha). W 1951 r. wystąpiły na Mazurach duże szkody od oldści i kolejna susza, a na Kurpiach do 1952 r. notowano masowe występowanie barczatki sosnówdd.

39