Choroby lasu0056 jpeg

Wiosną symptomy porażenia sosny w uprawie przez opieńkę są łatwe do oceny, gdyż młode pędy tracą turgor

Symptomy opieńki w korzeniach - biała grzybnia pod korą (a) oblepiona glebą, wyciekająca żywica tworzącą tzw. bułę żywiczną (b) oraz ryzomorfy (c)

lub/i na korzeniach (w miejscach infekcji), którą tworzy wyciekająca żywica oblepiana otaczającą ją glebą. W miejscach takich widoczne są również cienkie, brunatno-czarne ryzomorfy.

Jesienią opieńki wytwarzają owocniki, których charakterystyczne cechy ułatwiają różnicowanie poszczególnych gatunków. Na przykład opieńka ciemna tworzy duże skupiska owocników szczególnie na pniakach lub w szyjach korzeniowych drzew, zaś na jasnobeżowych kapeluszach występują liczne ciemne łuski. Opieńka bulwiasta z kolei występuje w mniejszych skupieniach, często pojedynczo, zaś trzon owocnika ma kształt bulwy. Jej owocniki przypominają owocniki opieńki maczugowa tej, jednak są od nich większe.

U drzew starszych choroba opieńkowi może trwać dziesiątki lat, gdy porażane są kolejno pojedyncze korzenie dużego systemu korzeniowego. Efekt zamierania następuje szybko, gdy zniszczeniu przez strzępki grzyba ulegnie miazga i łyko na całym obwodzie szyi korzeniowej drzewa.

Pniaki pozostające w drzewostanie i w^r uprawach po wycięciu drzew są główną bazą pokarmową dla ryzomorf. Cechuje je bardzo duża zdolność porażania korzeni drzew, zaś intensywność choroby jest szczególnie duża, gdy uprawę tworzą gatunki iglaste, a pnia-

Oicocniki opieńki żóltotrzonawej A. galliea uyrastające z ryzomorf (fot, Anna Żółciak)

Charakterystyczna grzybnia podkorowa opieniek

ki pochodziły z drzew gatunków liściastych. Mechanizmy preferencji pokarmowych opieniek nie s;( dostatecznie poznane, wiadomo natomiast, że szczególnie dobrą bazą odżywczą dla ryzomorf jest drewno korzeni i pniaków po ściętych bukach, dębach i leszczynie.

Z chwilą wykonywania na powierzchni jakichkolwiek prac związanych z kaleczeniem gleby (wyorywanie bruzd pod odnowienia, wyorywanie pasów? przy dosadzaniu podszytów, mechaniczne odchwaszczanie), ryzomorfy opieńki ulegają skaleczeniu lub przerwaniu. W miejscach uszkodzenia powstaje z ryzomorfy macierzystej wiele nowych ryzomorf, znacznie cieńszych i szybciej rosnących. Im to właśnie przypisuje się zdolności aktywnego porażania korzeni drzew.

Opieńkową zgniliznę korzeni uw?aża się często za jedno z ostatnich ogniw? w przebiegu chorób wieloczynnikowych, z udziałem wielu sprawców. Wydaje się jednak, że choroba jest ogniwem pośrednim, uaktywniającym się w przypadku stresu drzew zapo-czątkow?anego przez czynniki antropogeniczne i abiotyczne. Świerki zaatakow?ane przez opieńkę są następnie zasiedlane przez korniki i inne owady, co zwielokrotnia zagrożenie tych drzew i prowadzi do zamierania, a niekiedy rozpadu struktury całych drzewostanów.

113