DSC02988

DZIEJE KONCEPCJI JĘZYKA 17

w nim sposób poznawania, doświadczania, oceny l rozumienia świata przez naród oraz przez Jednostki. Owe doświadczenia 1 oceny gromadzone w JOS, za pomocą Języka są utrwalane l przekazywane przez naród następnym pokoleniom.

Do kręgu badaczy zajmujących się problemem wzajemnego związku między strukturą Języka a percepcją świata przez człowieka należy zaliczyć twórców zasady względności językowej — Edwarda Sapira i Benjamina Lee Whorfa. Edward Saplr, amerykański lingwista i etnolog, wpływ struktur językowych na postrzeganie rzeczywistości zauważył badając języki plemion Indian północnoamerykańskich. Podobnie Jak starsi od niego o 100 lat Herder 1 Humboldt oraz jego rówieśnik Weisgerber, Saplr dostrzegł funkcję poznawczą Języka, polegającą na porządkowaniu doświadczeń określonej społeczności. Ponadto, tak Jak 1 wymienieni badacze, Saplr zauważył, że Język, będąc formą wyrażania treści kulturowych, pełni funkcję modelującą, kreatywną — nie odwzorowuje świata zewnętrznego w prosty sposób, ale go tworzy. Te funkcje Języka — odzwierciedlanie, ale również kształtowanie rzeczywistości powodują, że odgrywa on szczególną rolę w badaniu kultury narodu. Jest .symbolicznym przewodnikiem po kulturze" (Saplr 1978: 891. Współtworząc postrzeganą przez człowieka rzeczywistość. Język, zdaniem Sapira, kształtuje ludzkie poznanie świata. Stwierdziwszy ogromny wpływ języka na kulturę społeczeństwa, sformułował więc hipotezę, iż ludzie posługujący się różnymi Językami różnie postrzegają rzeczywistość. Myśl ta, rozwinięta przez ucznia Sapira. B.L. Whorfa, weszła do historii językoznawstwa pod nazwą zasady relatywizmu językowego.

Whorf był bardziej radykalnym Interpretatorem badań języków kultur prymitywnych niż Saplr. Uznał on, że cały system Językowy wpływa na ludzkie poznanie, podczas gdy Sapir miał na myśli tylko słownictwo. Stwierdził ponadto — i to Jest najważniejsza różnica między Jego poglądami a poglądami Sapira — że świat Jest w całości organizowany przez Język Jego użytkowników. Innymi słowy, nie uznawał możliwości dotarcia do obiektywnej rzeczywistości. Świat postrzegany przez ludzi Jest im dany, zdaniem Whorfa. wyłącznie przez Język: .Myślenie nasze Jest zawsze myśleniem w jakimś Języku — w angielskim, w sanskrycie czy w chińskim. Każdy Język stanowi rozległy i odrębny system wzorców, sankcjonujący kulturowe formy i kategorie, za pośrednictwem których nie tylko porozumiewamy się, ale, co więcej analizujemy rzeczywistość, wyróżniając bądź ignorując w niej pewne typy relacji 1 zjawisk, za pomocą których rozumujemy i którymi wypełniamy naszą świadomość’ [Whorf 1982: 339-340J. Każdy Język Jest. według Whorfa, systemem stereotypów, które kształtują ludzkie myślenie, proces myślenia odbywa się bowiem zawsze w jakimś Języku. Ten pogląd, wraz z zasadą relatywizmu Językowego, tworzy tzw. hipotezę Sapira-Whorfa. Należy przy tym podkreślić, że poglądy obu badaczy w wielu miejscach bardzo się różniły i .zbitka pojęciowa', łącząca uczonych Jest dużym uproszczeniem (Bogusławski 1991],

Nieco inaczej niż omówieni dotychczas badacze ujmują problem relacji między Językiem a rzeczywistością lingwiści i filozofowie z kręgu kognitywlz-