CCF20110215007

małym, ale (i/ więc) uroczym miasteczku

Ten sposób poznawania języka buduje wiedzę niejawną, takiego samego typu, jak wiedza nabywana w procesie socjalizacji językowej (w trakcie indywidualnych doświadczeń komunikacyjnych). Otwiera jednak drogę do wiedzy metajęzykowej, a poprzez ukierunkowanie obserwacji uczy wnikliwego oglądu rzeczywistości językowej, przy czym, co istotne, uczeń staje się świadomy tego, co obserwuje i po co.

3. Uczeń - analityk konstrukcji językowych

Analiza konstrukcji i struktur językowych jest jedną z najczęściej uruchamianych strategii w procesie uczenia (się) o języku. Modelowe dla niej operatory to: przeanalizuj, zanalizuj, dokonaj analizy, przeprowadź analizę:

„Przeanalizuj strukturę poniższych zdań. Związki logiczne łączące poszczególne części zdania przedstaw w formie wykresu”,

ale także określ (np. formę fleksyjną, funkcje w zdaniu), rozpoznaj (np. części zdania), podaj (np. przypadek, osobę, rodzaj), napisz (np. jaką pełni funkcję), podziel (np. na temat i końcówkę), wyodrębnij (np. formanty) i wiele innych²⁶.

Nie jest to strategia jednolita. W przytoczonych przykładach procedurom analitycznym poddawane są oderwane od kontekstu użycia (zdekontekstualizowane) elementy, struktury i konstrukcje językowe. To konkretyzacje abstrakcyjnego systemu, a analiza ma tu charakter gramatyczny (fonetyczny, morfologiczny, składniowy) i daje w efekcie wiedzę o ograniczonej funkcj onalności (systemowoj ęzykową).

W drugim wariancie przedmiotem analizy gramatycznej stają się wypowiedzi/teksty naturalne lub spreparowane na podobieństwo naturalnych:

„Ustalamy [materiał analityczny to teksty listu i biogramu - J.N.]: - jak wyglądają orzeczenia w zdaniach nastawionych na informację: (1) o tym, kto, czegoś dokonał, (2) o tym, co zostało dokonane; - jak zmienia się podmiot w obserwowanych zdaniach; - jak zmienia się szyk wyrazów i które miejsca w zdaniu są najmocniejsze”.

Dzięki temu, że uczeń styka się z „żywym” tekstem a nie abstrakcyjnym przykładem, nabywana wiedza o języku zyskuje wymiar funkcjonalny, semantyczno-pragmatyczny, a nie jedynie wąski systemowogramatyczny. To wiedza stosunkowo łatwa do przełożenia na użycie języka, bo ukontekstowioną i utekstowioną.

Strategia analityczna nie musi ograniczać się tylko do gramatyki, analizie mogą być poddawane także np. znaczenia słów:

26 J. NOCON: Polecenia i pytania w podręcznikach do nauki o języku, Opole 1997, s. 59-60.

8