DSC
68 resize

KONCEPCJA PRZYWIĄZANIA J. BOWLBY’ego patrz osobne opracowanie

W związku z wynikami prowadzonych badań wysunięto hipotezę, że w rozwoju istnieją tzw. okresy krytyczne i sensytywne. Hipoteza ta przybierała formy od skrajnych do umiarkowanych. W skrajnej postaci zakładano, że dany rodzaj bodźców wywołuje zmiany w zachowaniu się jednostki tylko w określonym czasie, a gdy ten ściśle określony okres krytyczny minie i zmiany takie nie nastąpią, zwierzę lub człowiek nie będzie w stanie w późniejszym okresie wykształcić określonych funkcji. Wg bardziej umiarkowanego stanowiska, okresy krytyczne są raczej okresami seasytywnymi, tzn., że dana kategoria bodźców wywiera szczególnie silny wpływ w określonym czasie, kiedy indziej oddziałuje zaś znacznie słabiej, w efekcie czego proces nabywania doświadczenia staje się mniej skuteczny.

Istnieją podstawy by sądzić, źe istnieje jakiś optymalny, najbardziej korzystny okres, w którym nabywanie określonych doświadczeń społecznych, uczenie się czy kształtowanie więzi emocjonalnych i społecznych jest najbardziej efektywne. Ważne jest, aby nie dostarczać specyficznych bodźców zbyt wcześnie jak i zbyt późno, np. nie stymulować zbyt wcześnie do nabywania umiejętności w zakresie motoryki, nie ograniczać samodzielności dziecka np. w zakresie samoobsługi i inne.

Empiryczne ustalenie okresów sensytywnych i krytycznych, które można by uznać za najbardziej optymalne dla nabywania określonego rodzaju doświadczeń jest niezwykle trudne. Prowadzone badania wskazują bowiem na złożony charakter czynników biologicznych jak i społecznych warunkujących rozwój.

INTERIORYZACJA

Doskonalenie się różnego rodzaju czynności np. motorycznych, umysłowych, werbalnych i in. jest niezbędne dla osiągnięcia dojrzałości psychicznej. Jedną z prawidłowości rozwoju jest przechodzenie w toku ontogenezy od czynności wykonywanych na przedmiotach (uzewnętrznionych) do czynności umysłowych, zachodzących „w głowie”, a przez to nie poddających się bezpośredniej obserwacji (uwewnętrznionych, czyli zinterioryzowanych).

Jako przykład może posłużyć zmiana w zakresie myślenia, w kierunku od myślenia sensorycznego-motorycznego (opartego na danych spostrzeżeniowych i działaniu) poprzez myślenie wyobrażeniowe (obrazowe) po myślenie pojęciowe. Myślenie oparte na wyobrażeniach staje się czynnością wewnętrzną, czyli zinterroryzowaną. Pierwsze przejawy interioryzacji myślenia można zaobserwować w drugim półroczu 2 r. ż. (ok.l 8 mieś.). Interioryzacja polega na wyprzedzeniu czynności jej myślowym przygotowaniem, C2yli posługiwaniem się materiałem wyobrażeniowym. Dziecko staje się dzięki temu zdolne do naśladownictwa odroczonego — powtarzania pewnych czynności nie bezpośrednio po ich dostrzeżeniu, lecz dopiero po pewnym czasie. W następstwie tego pojawiają się początki zabaw tematycznych, w których dziecko odtwarza ciągi czynności zaobserwowanych najpierw u osób dorosłych. Innym ważnym przejawem interioryzacji jest zdolność przewidywania wyników własnych czynności, a więc elementarnego planowania działań.JDziecko potrafi zastosować nowe sposoby działania bez chaotycznych prób i błędów czy przypadkowego działania. Brak tych prób świadczy o tym, że dziecko przed wykonaniem czynności wyobraziło ją sobie.

PROCESY ZRÓŻNICOWANIA I SCALANIA

Interioryzacja jest pojęciem wyjaśniającym szeroki zakres zmian rozwojowych w ontogenezie. Podobny charakter mają pojęcia różnicowania (dyferencjacji) oraz scalania (integracji), stanowiące jakby dwie wzajemnie uzupełniające się tendencje. Zwłaszcza przedstawiciele psychologii postaci dopatrywali się w tych procesach istotnych praw rozwojowych. Zgodnie z nimi, zarówno rozwój fizyczny jak i psychiczny polega na rozkładaniu pierwotnych całości na części o odrębnej strukturze i funkcjach, co gwarantuje powstawanie coraz bardziej złożonych zachowań. Różnicowanie i integracja