ED (25)

90    ///- Zasady rozróżniania faktów nomialnych i patologicznych

cie społecznym nie można tedy powiedzieć, że jest normalny dla określonego rodzaju społecznego, jeżeli się nie doda, jaką równie określoną fazę rozwojową mamy na myśli. W rezultacie, aby wiedzieć, czy faktowi przysługuje ta nazwa, nie wystarczy obserwować, w jakiej formie występuje u większości społeczeństw danego rodzaju, lecz trzeba również brać pod uwagę odpowiednią fazę ich ewolucji.

Może się wydawać, że daliśmy po prostu werbalną definicję, nie zrobiliśmy bowiem niczego poza zgrupowaniem zjawisk według ich podobieństw i różnic oraz nadaniem nazw stworzonym w ten sposób grupom. W rzeczywistości jednak wprowadzone przez nas pojęcia, mając tę wielką zaletę, że można je rozpoznać po cechach obiektywnych i łatwo postrzegalnych, nie odbiegają od zwykłego wyobrażenia na temat zdrowia i choroby. Czyż wszyscy nie uważają choroby za przypadek, który mieści się wprawdzie w naturze istoty żywej, ale przeważnie się tam nie znajduje? Starożytni filozofowie wyrażali to mówiąc, że choroba nie pochodzi z natury rzeczy, lecz jest wytworem przypadłości organizmu. Taka koncepcja jest z pewnością zaprzeczeniem wszelkiej nauki, gdyż choroba jest cudem nie bardziej niż zdrowie; tak samo wynika ona z natury istot żywych. Tyle tylko, że nie opiera się na ich naturze normalnej; nie wynika z ich zwykłego temperamentu i nie wiąże się z warunkami istnienia, od jakich są na ogół zależne. Na odwrót, typ zdrowia pokrywa się dla każdego z typem rodzaju. Nie można nawet, bez popadnięcia w sprzeczność, wyobrazić

powiedzieliśmy gdzie indziej o rozróżnianiu faktów moralnych normalnych i anormalnych (zob. Emile Durkheim, O podziale pracy społecznej, tłum. Krzysztof Wakar, Warszawa 1999, s. 67-72).

sobie rodzaju, który sam przez się i na mocy samej swej konstytucji byłby beznadziejnie chory. Jest on normą par excellence i tym samym nie może zawierać anomalii.

Prawdą jest, że potocznie przez zdrowie rozumie się także stan bardziej na ogół pożądany od choroby. Ale ta definicja zawarta jest już w poprzedniej. Jeżeli mianowicie cechy, których złączenie tworzy typ normalny, mogły się rozpowszechnić w jakimś rodzaju, stało się to nie bez przyczyny. To rozpowszechnienie samo jest faktem wymagającym wyjaśnienia i mającym przyczynę. Nie dałoby się go wyjaśnić, gdyby bardziej rozpowszechnione formy organizacji nie były także, w każdym razie w swym całokształcie, najbardziej korzystne. Jakże mogłyby się one utrzymać w tak wielu różnych okolicznościach, gdyby nie umożliwiały jednostkom lepszego opierania się przyczynom destrukcji? I przeciwnie, jeżeli inne formy są rzadsze, to, oczywiście, dlatego, że na ogół podmiotom, którym były właściwe, trudniej przychodziło przeżyć. Większa częstotliwość tych pierwszych dowodzi tedy ich wyższości⁴.

⁴ Garofalo próbował, co prawda, odróżnić chorobę od anormal-ności (zob. La aiminologie. Etude sur la naturę du crime et la theorie de la penalite, wyd. 3, Paris 1892, s. 109-110 [wyd. oryg.: Criminolo-gia, 1885]). Oparł on jednak to rozróżnienie tylko na następujących dwóch argumentach: 1. Słowo „choroba” oznacza zawsze coś, co zmierza do całkowitego lub częściowego zniszczenia organizmu, i jeżeli zniszczenie nie następuje, ma miejsce wyzdrowienie, nigdy zaś stabilizacja, jak w wypadku wielu anomalii. Zobaczymy jednak, iż również anormalność stanowi na ogół zagrożenie istoty żywej. Jest tak wprawdzie nie zawsze, ale niebezpieczeństwa wywoływane przez chorobę istnieją także jedynie w większości przypadków. Wyróżnianie choroby na podstawie jej nietrwałości wymagałoby zapomnienia