hist1

6. Powstanie Listopadowe

'rzyczyny wybuchu powstania

*    łamanie konstytucji - działalność opozycji legalnej i tajnej,

» opozycja liberalna w sejmie - Winccntv i Bonawentura Niemojowscy („kaliszaiue').

*    tajne związki młodzieży

*    w Wilnie • Filareci. Filomaci. Promieniści,

•    w Warszawie - Pnnta toina. Związek Wolnych Polaków,

*    opozycja wojskowych - Wolnomularstwo Narodowe (przekształcone na Towarzystwo Patriotyczne) mjr Waleriana Łukasińskiego: Spisek Podchorążych Piotra Wysockiego,

*    utrata nadziei na rozszerzenie autonomii,

*    obawa przed wykryciem spisków. ~-

» Polacy obawiali jie, ze Miko i aj 1 może użyć armii polskiej do interwencji Świętego Przymierza w Bel gir gdzie wybuchło powstanie przeciw Holendrom. -

/ybnch powstania

> 29 XI 1830 r - Noc Listopadowa - atak podchorążych na koszary. Belweder. Arsenał ■ poparcie biedoty, rzemieślników, odmowa udziału oliccrów i bogat)’ch mieszczan -wycofanie Rosjan z Warszawy

» Rada Administracyjna i dowódca armii gen. iózef Chlopicki przystąpili do rozbrojenia powstańców.

t powstanie Towarzystwa Patriotycznego, 'ctóre opowiadzialo się za powstaniem narodowym i utworzyło Rząd Tymczasoiw z Adamem Czartoryskim, dyktatura Chlopickiego (5-18 XII) - zawiesił działalność Towarzystwa Patriotycznego, próby rokowań z carem.

sejm obalił dyktaturę, zdetronizował Mikołaja !. powołał Rząd Narodowy, a na dowódcę armii gen. Michała Radziwiłła.

NOC LISTOPADOWA, nazwa wydarzeń 29 XI 1830 w Warszawie, poprzedzających wybuch powstania listopadowego; rozpoczęła się atakiem ok. godz. 17.00 cywilnych spiskowców i niewielkiej grupy podchorążych ze — sprzy-siężenła Piotra Wysockiego na siedzibę w. ks. Konstantego Pawłowicza w Belwederze Warsz.; książę zdołał zbiec, a -» betwederczycy wycofali się w kierunku Łazienek; generalicja i bogate mieszczaństwo odmówi ti im poparcia; wówczas zrozpaczeni podchorążowie zastrzelili na ulicach miasta kilku generałów ł rozpoczęli walkę z oddziałami ros.; po godz. 20.00 spiskowcy, wspierani przez lud Warszawy, zaatakowali Arsenał i zdobyli go; mimo to sytuacja nie byia jasna, gdyż brakowało ośrodka

dowódczego; wykorzystał to F.K. Lubecki-Drucki. który zwoła! posiedzenie Rady Admin., poszerzył jej skład o ludzi popularnych w społeczeństwie i nadał jej pozory nowego, powstańczego r2ądu; rankiem 30 XI 1830 Rada wydała odezwę wzywającą do spokoju Zob. też: powstanie listopadowe. (C.kk)

BELWEDERCZYCY, grupa ponad 20 cywilnych i wojsk. czl. sprzyslężenia P. Wysockiego, która pod wodzą L. Nabieia-ka i S. Goszczyńskiego 29X1 1830 wieczorem zaatakowała Belweder w Warszawie; nie zdołali osiągnąć gł. celu, którym było zabicie lub aresztowanie w. ks. Konstantego Pawłowicza, ale zdobyli wielką popularność jako zdeterminowani patrioci (liczne litogratie grupowe i indywidualna oraz wzmianki w literaturze). (J.S.J

♦    5-8 XII dyktatura Chłopickiego - zawiesił działalność Towarzystwa Patriotycznego, próby rokowań z carem,

♦    18 XII początek obrad sejmu,

•    Chłopicki złożył dyktaturę, ale sejm powierzył mu ją ponownie do 181 1831 r.,

•    ogłoszenie powstania za narodowe,

•    wznowienie działalności Towarzystwa Patriotycznego,

« powołanie gen. Michała Radziwiłła na naczelnego wodza,

•    25 J 1831 r. detronizacja Mikołaja 1,

•    powołanie 5-osobowego Rządu Narodowego z księciem Adamem Czartoryskim i Joachimem Lelewelem.

Wojna z Rosją 1831 r.

♦    zwycięstwo gen. Józefa Dwernickiego pod Stoczkiem (14 II), ciężkie walki o Olszynkę Grochowską (25 II),

♦    naczelnym wodzem gen. Jan Skrzynecki zwycięstwa pod Wawrem, Dembem Wielkim, Igaaiami (gen. Ignacy Prądzyński),

•    klęska Polaków pod Ostrołęką (26 V), po śmierci Iwana Dybicza głównodowodzącym armią rosyjską został Iwan Paskiewicz,

♦    w VII naczelnym wodzem został gen, Henryk Dembiński

•    15 VIII manifestacje ludowe w Warszawie, samosądy na generałach podejrzanych o zdradę,

♦    dyktatura gen. Jana Krukowieckiego (15 VIK - 7 EX)

•    obrona Woli przez gen. Józefa Sowińskiego,

•    reduta Juliana Ordona,

•    capitulacja Warszawy,

•    Bonawentura Niemojowski - ostatnim prezesem Rządu Narodowego, poddanie się załóg Modlina i Zamościa (X),

♦    powstanie objęło Litwę, Żmudź (Emilia Plater), na pomoc przybyli ochotnicy z Prus (gei. Dezydery Chłapowski),

Przyczyny klęski Polaków

♦    nierówny stosunek sił i środków - brak broni, nieudolne i bez wiary w zwycięstwo kienwnictwo, idące na kompromis z carem,

♦    brak koordynacji działań,

♦    nie podjęto sprawy chłopskiej - powstanie zrywem szlacheckich rewolucjonistów,

♦    nie i zukano poparcia u mocarstw zachodnich, a i one nie były zainteresowane sprawą polską.

Represje po Powstaniu Listopadowym - początek rusyfikacji

♦    car Mikołaj l zlikwidował Konstytucję Królestwa na rzecz Statutu Organicznego, znoszącego odrębność Kongresówki (pozostawiono Radę Stanu i Radę Administracyjną, ograniczone wolrości osobiste),

♦    represje wobec powstańców - aresztowania, zsyłki, konfiskata majątków,

♦    obci.jżenie skarbu polskiego budową twierdzy Modlin i Dęblin i utrzymaniem armii rósy skiej, zasilanej przez polskich rekrutów,

♦    w Warszawie wybudowano Cytadelę z X Pawilonem dla więźniów politycznych,

♦    rosyjski kodeks kamy, system monetarny, obowiązywał stan wyjątkowy^

♦    podporządkowano Rosji oświatę, administrację, Kościół,

♦    ostrzejsze represje dotknęły ziemie polskie bezpośrednio włączone do Rosji (represje gene ała gubernatora Michała Murawjowa „Wieszatiela").