HLP11

Romantyzm

Wszystkie plany, marzenia, sny, ideały Kordiana legły w gruzach. Została mu jedynie śmierć. Przejmująco brzmi scena więzienna w Kordianie. Bohater w rozmowie ze starym, dobrotliwym księdzem poznaje swój największy grzech - brak miłości do ludzi. W pełnym żalu monologu stwierdza, że gdyby mógł jeszcze raz przeżyć życie, byłby ciekawszy świata. Jednak ludźmi nadal gardzi. Z dumnie podniesiona głową rusza na rozstrzelanie, świadom, że zostanie po nim jedynie róża, którą na pamiątkę zasadzi ksiądz, oraz imię Kordian nadane wnukowi wiernego sługi - Grzegorza.

Nie wiemy, czy bohater rzeczywiście zginie, bo w chwili, gdy pluton egzekucyjny szykuje się do salwy, pojawia się oficer z aktem ułaskawienia. Czy zdąży? Słowacki ponownie urwał akcję w najbardziej dramatycznym momencie.

Kordian w zamyśle miał być trylogią, więc pewnie bohater miał przeżyć. Jednakże ciąg dalszy nigdy nie powstał. Nawet Słowacki miałby problem z tchnięciem życia w kolejną kreację Kordiana. Nie dość, że bohater już raz uratował się cudem od śmierci (akt I), że przeszedł metamorfozę podobną do przemiany Gustawa w Konrada (scena na Mont Blanc), to w momencie egzekucji był całkowicie martwy wewnętrznie.

W losach Kordiana odbija się tragedia całego pokolenia młodych romantyków polskich -

uwiedzionych przez Mickiewicza i jego Konrada Wallenroda, zaczytanych w Goethem i filozofach niemieckich, w Szekspirze, Byronie. Mierzyli siły na zamiary, ożywiały ich sny i marzenia, byli pełni ambicji, nadziei, wiary, ale żyli w cieniu czcigodnych starców, bohaterów wojen napoleońskich, „okuci w powiciu” nie znali ani smaku wolności, ani klęski. Ich zderzenie z brutalną rzeczywistością, najpierw podczas powstania listopadowego, potem na emigracji, przyniosło wiele tragedii życiowych. W tym sensie Kordian jest utworem pokoleniowym.

Jest także początkiem destrukcji romantycznego mitu, która apogeum osiągnie w Beniowskim. Jednak już w Kordianie Słowacki zaneguje romantyczne idee, ukaże ich pustkę lub szkodliwość, w zasadzie nie ofiarowując w zamian nic poza mglistymi ogólnikami. Z tego powodu jego dzieło zostało bardzo negatywnie przyjęte przez publiczność. Odrzucając wymowę dramatu, wszyscy jednak oddawali honor doskonałości jego formy.

Kordian to najwybitniejsze formalne osiągnięcie dramatu romantycznego w Polsce, a nawet dramaturgii polskiej w ogóle. O znakomitym zawieszaniu akcji w punkcie kulminacyjnym była już mowa. Fascynujący jest również kształt teatralny utworu, z pomysłami udrumatyzowu-nia stanów psychicznych bohatera, filmowym następstwem scen aktu II, monumentalizmem monologu na Mont Blanc (zarówno pod względem literackim, jak i widowiskowym), narkotyczną wizyjnością sceny w domu wariatów, dramatycznym dialogiem cara z wielkim księciem, pełną różnorodnych uczuć - od zgrozy po kpinę - scenę koronacji cara, w której pada tylko jedno słowo. Realizm przeplata się z fantastyką (Przygotowanie), patos z ironią (scena u papieża), wzniosłość ze zwykłymi ludzkimi uczuciami. Również bogactwo języka, lekkość wiersza i żywość dialogu, liryzm i dynamika monologów wskazują, iż w Kordianie osiągnął Słowacki wyżyny kunsztu literackiego.

	Wiersze i poematy
Grób Agamemnona	Ten fragment poematu Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu zawiera jedno z nuj ostrzejszych w naszej literaturze oskarżeń tradycji szlacheckiej i szerzej - poi skiej. Nikt chyba nie napisał równie okrutnych słów: Polsko! [...] pawiem narodów byłaś i papugą, A teraz jesteś służebnicą cudzą. Te oskarżenia rodzą się z refleksji nad grobem Agamemnona, bohatera Iliady, z porównania historii greckiej i polskiej. Słowacki przywołuje pamięć bitwy pod Termopilami, gdzie Spartanie pod dowództwem Leonidasa zginęli co do jednego, broniąc się przed całą potęgą perską. Porównanie greckich bohate rów z polskimi powstańcami prowadzi do okrutnych wniosków: ci, którzy prze żyli powstanie, to niewolnicy, niegodni stanąć twarzą w twarz z duchami spar tańskich wojowników. Winą obarcza Słowacki szlachtę i tradycję szlachecką („czerep rubaszny”), którą jak „Dejaniry koszulę” trzeba odrzucić, by uwolnić duszę anielską i stworzyć Polskę nową, piękną jak „marmurowy posąg".
Hymn („Smutno mi. Boże...”)	HYMN to najczęściej utwór o podniosłym nastroju, wysławiający jakiegoś bohatera, bogów, dobro niezwykle ważne dla społeczności (Ojczyznę, wolność, Boga). Jednak Hymn Słowackiego nie sławi Boga, lecz ma charakter lirycznego wyznania. Podmiot mówiący buduje intymną więź ze Stwórcą, który staje się jego jedynym powiernikiem. Bohater to nie tylko polski wygnaniec, to Każdy. Pielgrzymka i niepewność składają się na egzystencję wszystkich łudzi, a jedynym pewnym elementem życia jest śmierć. Początkowo taka refleksja budzi dojmujący smutek mówiącego, jednak potem żal ustępuje postawie pogodzenia. Przyczynia się do tego przekonanie o stałej obecności Boga w świecie, a także świadomość, że choć człowiek przemija bez śladu, to ludzkość wciąż trwa otoczona Boską opieką.
Testament mój	Nawiązując do formy zapisów testamentowych, w których oprócz legatów zawarte były życzenia dotyczące pogrzebu, Słowacki rozlicza się ze swoimi poetyckimi dokonaniami. Nie kryje rozgoryczenia wywołanego niezrozumieniem. Kreuje się na nieugiętego bojownika o wolność, głównie jednak wyraża przekonanie, że jego poezja przetrwa swego twórcę i przyczyni się do pr/e miany świata na lepsze, do jego „przeanielenia”.

Beniowski

Nieukończony poemat dygresyjny Słowackiego przyniósł ostateczną - wydawałoby Kię destrukcję romantycznych tematów i ideałów. Wybór formy był nieprzypadkowy.

POEMAT DYGRESYJNY to dzieło epicko liryczne, w którym fabuła stanowi jedynie pretekst, punkt wyjścia do szerokich dygresji narratora (często tożsamego z autorem), a temalyka tych dygresji jest jego arbitralną decyzją