HMF teoria autorska

187

Rozdział 18: Teoria autorska

¹⁰    G. Nowpll--Smith, Luchino Visconti, New York: Doubleday 1968.

¹¹    K. Siara, Film theory, s. 124.

istotny okazuje się na poziomie głębszym - podstawowej struktury powracających motywów stylistycznych i tematycznych. Tworzą one wzór, który rozpoznany w jednym utworze będzie pojawiał się w następnym w oczywisty sposób, wyróżniając dzieła danego autora w kręgu innych, realizowanych przez jego współczesnych. W postępowaniu badawczym odkrycie i charakterystyka osobowości autora jako jednostki twórczej nie jest nigdy celem, lecz sposobem dotarcia do znaczeniowej struktury tekstu. Visconti reżyser nie jest tożsamy ze strukturą Visconti, nazwaną tak od jego imienia¹⁰. Przeświadczenie strukturalistów — jak pisze Robert Stam - że to „język wypowiada autora”, a „ideologia wypowiada podmiot”, spowodowało, iż pojęcie bezosobowych, rozległych struktur wyeliminowało indywidualnego, osobowego autora¹¹.

¹² A. Lovell, Robin Wood — a dis-senting view, „Screen” 1969, nr 10, s. 47—48.

Wollen wychodzi z założenia, iż koncept kreacji i pojmowania dzieł filmowych jako efektu ekspresji artysty jest sprzeczny z systemami ich przemysłowej produkcji. Autor funkcjonuje tu raczej jako nieświadomy katalizator procesu niż jego świadomy, twórczy sprawna. Gdy porówmujemy filmy między sobą, odkryw-amy w nich nie przekaz pochodzący od nadawcy bądź wyraziście sformułowany pogląd na świat, lecz strukturę, która kształtuje dzieło i niezmiennie leży u jego podstaw. Jak jednoznacznie pisze Alan Lovell na łamach „Screenu”: „Przez koncepcję auLora rozumiem metodę opisową, której zamiarem jest ustalić nie to, czy reżyser jest wielkim reżyserem, lecz jaka jest struktura jego dorobku. Założeniem u podstaw tej koncepcji jest to, że każdy reżyser tworzy sw'ój film, opierając się na pewnej centralnej strukturze, wszystkie filmy danego reżysera mogą być rozpatrywane jako w^rariacje bądź też rozwinięcia tej struktury”¹².

18.5. Zmierzch i powrót autora

Istotną rolę w ewolucji poglądów filmowców' na kwestię autora odegrały niewątpliwie teksty, bynajmniej nie inspirowane kinem, głoszące śmierć autora. W krótkim czasie ukazały się Śmierć autora (1968) Rolanda Bar-thes’a oraz Kim jest autor? (1969) Michela Foucaulta. Barthes traktuje autora jako produkt uboczny pisma, jego instancję. Jedność i znaczenie tekstu nie jest sprawą jego pochodzenia, lecz przeznaczenia. Głosząc śmierć autora jako sprawcy tekstu, Barthes przenosi akcent na drugą stronę, na czytelnika.