HMF teoria autorska

.185

Rozdział 18: Teoria autorska

Impet polityki autorskiej wyczerpał się po kilku latach. Ale - by zacytować raz jeszcze Lubelskiego — „ważne, że [orędownicy tej polityki - przyp. A. H.] uwrażliwili publiczność na autorski charakter dzieł, na ową o b e c -ność człowieka ukrywającego się za filmami i ponoszącego za nie moralną odpowiedzialność”⁵.

18.3. Polityka autorska po amerykańsku

Na gruncie anglosaskim „polityka autorska” uległa przetransponowaniu w „teorię autorską”, głównie za sprawą Andrew Sarrisa (ur. 1928) (skądinąd krytyka publikującego swoje teksty na łamach „Film CulLure” i „The Village Voice”), zainteresowanego głównie formalnymi aspektami filmu, autora, który nie utożsamia! artystycznego kina z doniosłością i powagą podejmowanych przez nie tematów. Podchwycił on pewne koncepty francuskich kolegów najpierw w artykule Notes on the auteur theory in 1962, a następnie w książce The American cinema⁶. W pierwszym tekście pisał: „Charakter filmowego obrazu i ruchu powinien pozostawać w określonym stosunku do sposobu, w jaki reżyser myśli i czuje”' . Jeśli styl ma być znaczący, reżyser powinien połączyć to, o czym mówi, ze sposobem, w jaki mówi, tak by miało to formę osobistej wypowiedzi. Krytyk natomiast winien wiedzieć, jak zdać sprawę z relacji między osobowością reżysera a materiałem, w którym on pracuje. Sarris nie był jednakże teoretykiem czystej wody. Używał lansowanej przez siebie teorii autorskiej do celów instrumentalnych. Dowodził mianowicie, że filmy powstające w przemysłowym systemie produkcji (a więc filmy amerykańskie) mogą mieć walory artystyczne, przypisywane zazwyczaj filmom europejskim. Jak to skomentował Marek Haltof: „Sarris wykorzystuje pojęcie autora do stworzenia własnej listy hollywoodzkich reżyserów i promuje niektórych z nich do panteonu filmowych autorów. «Teoria autorska» w wydaniu Sarrisa staje się wygodnym narzędziem oceny i poręczną bazą metodologiczną do pisania na nowo historii kina amerykańskiego, tym razem jako historii tworzących go autorów”⁸. Sarris konsekwentnie podkreśla przewagę kina amerykańskiego, walcząc z uprzedzeniami, które nazywra europocentrycznymi, a które łączą sztukę z adaptacjami klasyki literackiej, podczas gdy jej domeną jest kino popularne.

⁵ Ibidem, s. 53.

⁶    A. Sarris, Notes on the auteur theory in 1962, „Film Culture” 1962-1963, nr 27; idem, The American cinema. Di-rectors and direc-tions, 1929—68, New York: Dulton 1968.

⁷    A. Sarris, Notes..., s. 66.

^B M. Haltof, Autor i kino artystyczne. Przypadek Paula Coxa, Kraków: Kabid 2001, s. 22.