irzykowski�zbronny1

cznej metafory, weszły dziś do języka współczesnej antropologii kulturalnej, która w terminach językoznawstwa, etnologii, strukturalnej analizy mitu, psychologii analitycznej, socjologii poszukuje jedności świata ludzkiego i uniwersalnej formuły na określenie „fenomenu ludzkiego". Ostatecznie poszukiwania te weszły do języka ideologii i polityki, stając się podstawą owego „dialogu", który od lat kilku stał się hasłem dnia, a kto wie, czy nie epoki otwierającej się przed nami. Miejsce Brzozowskiego jest pośród jej zwiastunów.

IRZYKOWSKI BEZBRONNY

Smutna książka¹. Nigdy nie przypuszczałem, że Irzykowski tak poważnie traktował swoją twórczość. Wiadomo było, że pisał wiersze w młodości, że tworzył plany jakichś dramatów czy tragedii, czytało się tu i tam w jego pismach krytycznych wyznania na ten temat, żal do „utalentowanych” pisarzy przebijał w niektórych artykułach oraz w ogólnej niechęci do wszystkich „beniaminków” literatury, ale to, co się w dziennikach na ten temat znajduje, przechodzi wszystkie oczekiwania. Wiersze zżarły mu ze trzy czwarte energii w młodości, pisał ich po kilka dziennie, wiedział, że są złe, rozpaczał, znęcał się nad nimi i nad sobą, wynajdując wciąż nowe przyczyny klęsk, wciąż nowe dowody na to, że nie jest poetą, i wciąż nowe potwierdzenia tego, że poetą, mimo wszystko, jest. Na dobrą sprawę młodzieńcze dzienniki Irzykowskiego z lat 1891-1897 są zapiskami grafomana, którego życie osobiste i myślowe zostało zupełnie zagłuszone literacką ambicją oraz jedyną troską o uznanie, o sukces literacki: Na tym świecie warto być tylko poetą lub niczym. A te dramaty! Rozumiem, że je pisał, kiedy miał dwadzieścia lat, rozumiem jeszcze, że im nie darował koło trzydziestki, ale żeby sześćdziesięcioletni akademik, osiągnąwszy apogeum literackiej chwały, radował się jak dziecko, żc nagroda PAL-u umożliwi mu wyjazd i napisanie „paru dramatów”, żeby się odważał młodemu Tuwimowi zanosić libretta operetek i żeby potem z dobrą wiarą przyjmował różne uprzejme wykręty... Czy można być tak zupełnie zaślepionym w sprawach „talentu”, czy można tak zupełnie nie widzieć siebie, czyż wobec tego cała świadomość literacka, cała bystrość krytyczna, cała inteligencja analityczna okazuje się funta kłaków warta, gdy o swoją osobę chodzi?

255

1

K. Irzykowski, Notatki s życia, obserwacje i motywy. Wyboru dokonał A. Dobosz.

Wstępem opatrzył S. Kisielewski. Warszawa 1964.