nowe7

0.2. Ojczyzna ideologiczna a ojczyzna prywatna

poziomic ad hoc powstałych zbiorowości lokalnych, społeczności pochodzenia, do zbiorowości zamieszkujących administracyjnie wyodrębnione jednostki terytorialne.

3.2. Ojczyzna ideologiczna a ojczyzna prywatna

Nie sposób nic odwołać się w tej rozprawie do rozróżnienia, dokonanego przez Stanisława Ossowskiego (1967a, s. 203), które wywarło istotny wpływ na refleksję nad pojęciem ojczyzny. Zwraca on uwagę rui to. że jokif obszar staje się ojczyzną o ryle tylko, o ile istnieje zespół ludzki, który odnosi się doń w pewien sposób i w pewien sposób kszjałtitje jego obraz, W różnych kręgach kulturowych występuje dwoistość rozumienia tego pojęcia. Nie jest ona jedynie dwuznacznością samego słowa, ale sięga głębiej, dotyczy naszego sposobu myślenia i odpowiada pewnym faktom społecznym - sposobom odczuwania stosunków między zbiorowością a przyporządkowanym jej terytorium. W jednym przypadku może chodzić o osobisty, bezpośredni stosunek do środowiska, w którym się spędziło całe dotychczasowe życic lub znaczną jego część, zaś w drugim

0    przekonanie jednostki co do jej uczestnictwa w pewnej zbiorowości

1    co do tego, że ta zbiorowość związana jest właśnie z tym obszarem. W pierwszym przypadku mamy - według Ossowskiego - do czynienia z ojczyzną prywatną, w drugim z ojczyzną ideologiczną. Ta pierwsza jest różna dla różnych członków narodu i jej zasięg może być różr.y. natomiast ojczyzna ideologiczna jest jednakowa dla wszystkich, jest przyporządkowana narodowi w całości.

Ossowski przy znaje, że terminy ojczyzna ideologiczna i ojczyzna prywatna zostały skonstruowane ad hoc. Jednak argumentem na rzecz ich stosowania jest między innymi to, że w języku niemieckim występuje jednoznaczne rozróżnienie tych dwóch ojczyzn - Vaterland i łłeimat\ Przywołuje przy tym tezę Roberta Michelsa 2 1929 roku, zgodnie z którą różnica między miłością do tego, co Niemcy nazywają Vaterland. a uczuciem czy emocjonalnym związkiem do tego. co Niemcy nazywają Heimat. połega na tym. że w pierwszym przypadku hrakuje osobistego kontaktu między ludźmi Żywiącymi to samo uczucie⁸.

' Amor tej rozprawy nie na takiej pewności. Z wiciu dyskusji przeprowadzonych m.in. z członkami projektu Społeczna konstrukcja ojo^zny na Mautrach wynikałoby, że pojęciem, za pomocą którego opisywano niemal .jcalą" ojczyznę, jest Heima: Pojęcie Vaterlcnd jest natomiast rezerwowane dla szczególnych okazji i używane wtedy, gdy mowa o patriotycznym obowiązku np. obrony ojczyzny. Nse jest to tematem moich rozważań, ale prawdopodobnie konotacje tych pojęć od czasów Roberta Michel.ia (1929). do którego odwołuje się Osiowski, uległy daleko idącym zmianom.

* Stanisław Ossowski |1967a) na poparcie swojej tezy przywołuje także rozróżnienie występujące w języku angielskim na korne feetiag i narional feeling oraz francuskim na patrie i nation.    79