57706 Scan10032

CO TO JEST NARÓD?

Tabela 1.2. Porównanie ojczyzny prywatnej i ideologicznej (za: Ossowski 1984)

Ojczyzna prywatna	Ojczyzna ideologiczna
Heirńat, mata ojczyzna	Vaterland, ojczyzna państwowa
Obejmuje nieduże, bliskie otoczenie społeczne: rodzinę, znajomych, przyjaciół, sąsiadów	Obejmuje wszystkich członków narodu, również przodków
Kontakty i styczności bezpośrednie	Kontakty i styczności pośrednie, intelektualne
Więzi nawykowe	Więzi ideologicżńe
Przynależność oparta na przeżyciach i uczuciach	Przynależność oparta na przekonaniach i rozumowaniu

i Ukraińców, stwierdziła, że mieli oni silne przywiązanie do małej ojczyzny; Beskidu Niskiego, Bieszczad, Podlasia, Białostocczyzny, ale nie wykazywali więzi bądź wykazywali bardzo słabe związki z Ukrainą lub Białorusią i niezbyt silne z Polską - nie mieli ojczyzny ideologicznej. W ich przypadku, pisze Kłoskowska, można mówić o istnieniu tradycyjnej etniczności opartej na lokal-ności, nie można natomiast mówić o nowoczesnej świadomości narodowej wspólnoty wyobrażonej.

Naród to wspólnota ludzi, którzy wierzą we wspólne pochodzenie Słowo „naród” kojarzy się ze wspólnotą pochodzenia, nawet jeśli jest ona tylko mitem. W rzeczywistości każdy naród składa się z wielu grup etnicznych i każdy podlegał w którymś momencie procesowi amalgamacji. Nie ma to jednak większego znaczenia, ważniejsze jest bowiem przekonanie członków narodu o wspólnym pochodzeniu niż fakty historyczne. Parafrazując klasyczną definicję sytuacji społecznej Williama Thomasa, można powiedzieć, że nie jest istotne, jak rzeczywiście było, ważne jest, jak ludzie definiują sytuację społeczną, czyli sądzą, że było. Liczy się przeświadczenie o tym, co się zdarzyło, i to ono rodzi realne konsekwencje, dlatego należy wyraźnie odróżniać badania historyczne mające na celu ustalenie faktycznego stanu rzeczy od badań tradycji - opisu, jak fakty historyczne funkcjonują w pamięci społecznej. Ernest Renan (1882/1998) definiował naród jako społeczność złączoną wspólnym błędnym przekonaniem co do swoich przodków i wspólną niechęcią do swoich sąsiadów. W słynnym referacie Co to jest naród? zwracał uwagę:

Zapomnienie, powiem nawet więcej - złudzenia historyczne, są istotnym czynnikiem w procesie kształtowania się narodu i dlatego postęp studiów historycznych jest często niebezpieczny dla poczucia narodowego (Renan 1998, g. 200).