Obraz1

- krytyka ŚWIADOMOŚCI historycznej jako droga do określenia istoty doświadczenia

HERMENEUTYCZNEGO

Krytyka świadomości historycznej prowadzi, jak już I wspomnieliśmy, do poszerzenia pojęcia pi awdy, które | pojawiło się w rozważaniach estetycznych Gadamera, tak by objęło rozumienie we wszelkich naukach humanistycznych. Krytyka ta jest jednak nie tylko uogólnieniem wyników, do których doprowadziła mitologiczna analiza sztuki, lecz także wzbogaceniem ic. o nowy, bardzo istotny aspekt. Człowiek jest dla Gadamera nie abstrakcyjnym podmiotem poznania czy rozumienia, lecz istotą osadzoną w historii; historyczny jest jego świat i jego rozumienie. Określenie Gadam -rowskiej koncepcji rozumienia wymaga więc uprzedniego wyświetlenia jego pojęcia historyczności: L aspekt jego stanowiska był prawie nieobecny w krytyce świadomości estetycznej, co nie znaczy bynajmniej, by doświadczenie sztuki jako doświadczenie hermeneutycz ne było od niego niezależne. Przeciwnie, wprowadzając ten problem w drugiej części Wakrheit und Methodr Gadamer rzuca także nowe światło na swe wcześn' i sze wywody, dotyczące doświadczenia sztuki. Określ, nie własnego rozumienia historyczności ludzkiego świata (w tym także przedmiotów badań humanistycznych), historyczności samego człowieka i jego ’rozumienia stanowi jednak odrębny wątek w analizie Gadamera, ponieważ dokonuje się w toku nolemiki z dotychczasową świadomością historyczna _w +_flku krytyki tej świadomości. Tym samym rozważania to wprowadzają nowy kontekst; jeżeli w krytyce śwH domości estetycznej Gadamer formułował swe st-m wisko w opozycji do Kanta i estetyki post-Kantow

■ t w krytyce świadomości historyczne; dochodzi V określenia swego pojęcia historyczności rozu-I °ⁿ ja w toku krytyki dotychczasowej tradycji ner-I 'ⁿ"'p_Utycznej, a także tych wątków refleksji humani-I ^n,!ln_ej, które wpływały na jej ewolucję, jak np. | ^miecka szkoła historyczna czy fenomenologia

I Jusserla.

prezentacja Gadamerowskiej koncepcji historyczno-[ _icj rozumienia będzie się więc składała z dwóch części: pierwsza (rozdział 5) zawiera jego krytykę XIX-wiecz-ńego rozumienia historyczności jako problemu episte-mologicznego nauk humanistycznych, druga zaś (rozdział 6) prezentuje' własne stanowisko filozofa w kwestii historyczności rozumienia, a także ugruntowaną na nim koncepcję doświadczenia hermeneutycznego, na którym opiera się humanistyka i przysługujący temu doświadczeniu rodzaj obiektywności.

Gadamer przedstawia ewolucję świadomości historycznej śledząc kolejne fazy rozwoju hermeneutyki. Rozpoczyna od jej prehistorii: widzi ją w interpretacji literatury klasycznej przez humanistów i w interpretacji Biblii przez twórców reformacji. W obu nurtach dostrzega dążenie do przywrócenia, przez stosowanie wyspecjalizowanych technik interpretacyjnych, pierwotnego znaczenia tekstów, zatartego przez dogmatyczną interpretację średniowiecza.

Tak więc np. Luter głosił powrót do literalnego znaczenia tekstu Biblii i odrzucał tradycyjne zasady interpretacji, ustalone przez średniowiecznych teologów'. Tekst Pisma Św. ma sens jasny, który w nim samym trzeba odnaleźć. Jeżeli natrafiamy na szczegół niezrozumiały, trzeba go interpretować przez odniesienie do całego tekstu biblijnego. W istocie jednak, jak zauważa Gadamer, Luter zastępował jedno dogmatyczne założenie interpretacyjne innym: zakładał mianowicie, że Pismo Św. stanowi spójną całość.

A przecież Biblia nie jest tekstem jednolitym, lecz pisanym przez różnych autorów w różnych okresach.

Dogmatyczne założenie o jedności Pisma Św. odrzuciło Oświecenie. Biblię zaczęto traktować jako zbiór

137