ontogeneza2

Rozwój niemowląt i jego zaburzenia a rehabilitacja metodą Vojty

Od symetrycznego podparcia na łokciach do dwunożnej lokomocji w pionie, czyli przebieg prawidłowego rozwoju niemowlęcia w drugim półroczu

Z dotychczas podanych informacji o rozwoju dziecka wiemy już, że trzymiesięczne leżące na brzuchu niemowlę musi umieć podeprzeć się symetrycznie na obu łokciach. To podparcie związane jest z próbą uniesienia tułowia i głowy nieco wyżej, tak aby zobaczyć coś, co bardzo zainteresowało maluszka. A więc w górę, aby lepiej widzieć. Trzeba w tym celu napiąć mięśnie klatki piersiowej i kończyn górnych, przesunąć łokcie nieco do przodu, oprzeć się na nich, unieść się, oderwać od podłoża. W ten sposób maluch skoncentrował ruchy całego ciała na osiągnięciu jednego celu i jakby „chwycił wzrokiem" interesujący go przedmiot. Nadal nie umie jednak wyciągnąć do niego ręki. Jeśli będzie próbował to zrobić, straci równowagę i opadnie. Wiemy przecież, że aby dźwignąć górną część tułowia, trzeba oprzeć się na trzech punktach podparcia. Znajdują się one na obu łokciach oraz w dolnej części brzuszka na wysokości bioder i spojenia łonowego. Utrata podparcia choćby w jednym z tych punktów musi spowodować zachwianie równowagi i panikę.

Staranna obserwacja dziecka wskazuje, że ono czuje, jakby wiedziało, że nie dysponuje jeszcze potrzebnymi umiejętnościami - w czwartym miesiącu życia nie próbuje jeszcze odrywać jednego z łokci od podłoża. Czeka. Leżąc spokojnie na brzuszku niemowlę stopniowo rozluźnia dłonie i bawi się położonym przed nim blisko przedmiotem. W ciągu kolejnych sześciu tygodni uczy się przenosić ciężar swojego ciała z łokcia na łokieć. Pomaga w tym duża głowa, zwracana to w prawo, to w lewo, gdy niemowlę obserwuje zabawki leżące obok na podłożu. Dochodzi do obciążenia to prawej, to lewej strony ciała. Balansowanie ciężkiej głowy w pierwszych próbach przemieszczania ciężaru ciała to na jedną, to na drugą stronę przyczynia się do odczucia wrażeń, jakie płyną z obciążanych łokci i jest jednocześnie dobrym treningiem reakcji równoważnych.

Z czasem obciążanie na zmianę łokci, staje się coraz mniej automatyczne, a coraz bardziej odczuwane i rejestrowane przez dziecko. Informacje czuciowe płynące poprzez receptory czucia głębokiego z mięśni i kości odgrywają znaczącą rolę w odkrywaniu swojego ciała i jego możliwości.

2. Prawidłowy rozwój niemowlęcia i pierwsze sygnały jego zaburzeń

Tab. 3. Postępy spontanicznego rozwoju niemowlęcia z leżenia na brzuchu.

Miesiące Umiejętności

0 do 1 1/2 1 1/2 3

4 1/2 6

6    do 7

7    1/2

8 do 9

10    do 11

11    do 14

Brak unoszenia ciała ponad podłoże, istnieje tylko płaszczyzna położenia

Rozpoczyna się krótkotrwały podpór na przedramionach, odrywanie głowy

Symetryczny podpór na łokciach i spojeniu łonowym

Asymetryczny podpór na łokciu i wyciągnięcie wolnej kończyny do zabawki

Symetryczny podpór na wyprostowanych w łokciach kończynach górnych z obciążeniem na podłożu otwartej szeroko ręki i obu ud, wygaśnięcie odruchu chwytnego ręki

Próby odrywania bioder od podłoża w podporze na rękach i udach

Przyjęcie pozycji klęku podpartego i przenoszenie bioder ku piętom i do góry

Raczkowanie i w krótkim czasie siad prosty oraz wstawanie przy sprzętach

Chodzenie bokiem przy meblach, kształtowanie sklepienia stóp

Pierwsze swobodne kroki

W wieku czterech i pół miesiąca niemowlę osiąga wreszcie zdolność uwolnienia jednej ręki tak, aby móc wyciągnąć ją do kolorowej zabawki, nie tracąc przy tym równowagi. Potrzebny trzeci punkt podparcia, utracony na skutek oderwania jednego łokcia od podłoża, pojawia się poprzez mechanizm podciągnięcia w kierunku dogłowowym kolana po stronie uwolnionej kończyny górnej.

Do tej pory obie nóżki leżały w lekkim zgięciu, zupełnie luźne. Teraz kolano po stronie wyciągniętej ręki przesuwa się do przodu. Konfiguracja trójkąta podparcia, na którym leży niemowlę zmienia się. Punktami podparcia stają się: jeden łokieć, biodro i udo po tej samej stronie i przeciwległe kolano przy nóżce zgiętej i przyciągniętej w kierunku dogłowowym. Dziecko powtarza ten wzorzec to dla prawej, to dla lewej strony. Na zmianę przyciąga to prawe, to lewe kolano, na zmianę obciąża to lewy, to prawy łokieć. Znowu wszelkie trudności dziecka, asymetrie i niemożności na tej niełatwej drodze rozwoju powinny zostać zaobserwowane przez rodziców i być tropione z dociekliwością de-

51