P1080883 (2)

M

Psi ii

Dwie nieskończoności. Uważne czytanie

nym, od którego nie można się (za życia) uwolnić. Odczytaj raz jeszcze wersy 6-8. Fragment ten, tak istotny dla interpretacji utworu, jest trudny w lekturze. W wersie 8 Sęp sięga po jeden ze swoich ulubionych środków poetyckich: po/fi^rśię, czyli zakłócenie naturalnego porządku wyrazów w zdaniu. Zmieszanie słów oznacza również zmieszanie sensów, a niejasny tekst usiłuje oddać niejednoznaczności opisywanego świata. Wers „Upaść na wieki żądać nie przestanie" można czytać dwojako: -„nie przestanie na wieki żądać upadku", to znaczy ludzkość nigdy nie wyzwoli się z cielesnych żądz;

- „nie przestanie żądać upadku na wieki", to znaczy ciało nie zaprzestanie ciągnąć nas ku wiecznemu upadkowi, a więc potępieniu.

W wersach 6-7 Sęp posłużył się z kolei przerzutnią, która - podobnie jak inwersja - prowadzi do wieloznaczności tekstu poetyckiego, do pogłębienia jego sensów. Jeśli dwuwers przeczytamy z przerzutnią:

Ten nasz dom - ciało, dla zbiegłych lubości Niebacznie zajźrząc duchowi zwierzchności,

-wówczas otrzymamy sens: „ciało, które jest naszym domem (to jest domem naszej duszy), z powodu ulegania nietrwałym rozkoszom nierozważnie zazdrości jej wyższości". Kiedy jednak uzna się, że przerzutni tu nie ma, dwuwers będzie miał postać:

Ten nasz dom, ciało dla zbiegłych lubości,

Niebacznie zajźrząc duchowi zwierzchności,

mogącą sugerować następujący sens: „ciało, które jest naszym domem dla nietrwałych rozkoszy, nierozważnie zazdrości duszy wyższości". Które odcżytanie bardziej do ciebie przemawia? Uzasadnij swój sąd. Pamiętaj, że obie interpretacje są uprawnione. Znajdź pozostałe przerzutnie w tym utworze.

4.    Zauważ, że w tytule sonetu I w pierwszych dwóch strofach |oodmiot liryczny jest zbiorowy (pięciokrotnie powtórzone: „nasz", „nasze"). Wypowiada się w imieniu chrześcijańskiej wspólnoty, opisując uniwersalne doświadczenie ludzi wierzących. W dwóch ostatnich zwrotkach liryczne „my" zostaje zastąpione przez JlL, W ten sposób nie orzeka się już o wszystkich, lecz mówi o osobistym niepokoju, zakończenie wiersza nabiera zaś charakteru Intymnej prośby. Zastanów się, z czego może wynikać ta zmiana konstrukcji podmiotu lirycznego.

5.    Jak w wersie 10 została opisana kondycja człowieka, który musi stoczyć bój z szatanem, światem i własną cielesnością? Zwróć uwagę, że kolejność trzech epitetów może odpowiadać trzem, zaprezentowanym kolejno przeciwnikom.

6.    Spróbuj odpowiedzieć, kto jest adresatem apostrofy kończącej sonet? Dlaczego jego wsparcie gwarantuje bezpieczną walkę i pewne zwycięstwo? Dlaczego zostaje określony „prawdziwym Pokojem", chociaż ma przewodzić walce? Zwróć uwagę, że na początku utworu pada stwierdzenie „Pokój - szczęśliwość". Zastanów się, gdzie - zdaniem poety - jest miejsce na szczęśliwy „pokój", skoro życie na ziemi to walka.

7.    Sprawdź, jak układają się rymy sonetu. Zauważ, że każda z trzech części wyróżnionych odmiennymi rymami ma Inny charakter. Dwie pierwsze strofy zarysowują sytuację liryczną, w trzeciej zwrotce dochodzi do konfrontacji bohatera lirycznego z ową sytuacją, a ostatni dwuwers zawiera konkluzję. Podobny układ mają pozostałe sonety Szarzyńskiego.

Postilla Catholica lac. 'postylla (czyli zbiór kazań) katolicka’ (czyi. postylla katolika)

I 2 srogi ciemności het- j man szatan

I 3 łakomy tu:'pożądany'

I 4 o nasze... czynią zepso- | wanie 'starają się nas I zepsuć, sprowadzić z do- | brej drogi'

I 6 zbiegłe lubości 'nietrwa- I ie rozkosze'

I 7 niebacznie zajźrząc du- I chowi zwierzchności 'nierozważnie zazdrosz- j cząc duszy wyższości'

I 10 rozdwojony w sobie'rozdarty pomiędzy duszę i i ciało'

I 13 przezpiecznie = bez- : piecznie

I 14 statecznie 'niezachwia- I nie, niezłomnie'

Jakub Wujek:

Ponieważ żywot człowie- | ka chrześcijańskiego na j świecie nic nie jest innego, jedno ustawiczne żoł-nierstwo a niebezpieczne i bojowanie przeciw Czarto- | wi, Ciału i Światu, głównym | nieprzyjaciołom swoim, nie chciał i tego opuścić nasz nawyższy Hetman, j Pan Jezus Chrystus, pier-I wej niż się światu począł !

nauką i cudami swemi oka- j I zować.

Postilta Cł)thofica\ to jest kazanie na kożdę niedzielę i na ] kojxfa śwtfto priaź cały rok, 1573