P1210436

PRZEKŁADY

Max Imdahl GIOTTO.

Z ZAGADNIEŃ IRONICZNEJ STRUKTURY SENSU¹

W tzw. Kaplicy Arena w Padwie znajdują się powstałe ok. 1305 roku malowidła Giotta. Należą one do najsłynniejszych obrazów narracyjnych w dziejach sztuki i wyznaczają mómenfTod którego sposób przedstawiania zdarzeń wchodzi w nową fazę. S§ to obrazy z dziejów zbawienia, a zatem odnoszą się do zdarzeń już znanych, przekazanych w słowach, tzn. w formie tekstów, które o nich opowiadają. Tekst mówi

0    wydarzeniu, imionami określa pojawiające się osoby, telacjonuje wydarzenie zgodnie z charakterystycznym dla mowy upływem czasu, jak i relacjonuje je jako określony przebieg akcji dziejącej się w czasie. Jednakże nie mówi, jak sobie wyobrazić to zdarzenie jako widzialne, chociaż oczywiście daje do tego asumpt. Każde przedstawienie wydarzenia z dziejów zbawienia dokonuje uwizualnienia tego, czego się nie widziało i nie doświadczyło, jest wyobrażeniem wydarzenia sprowokowanym przez tekst, skonkretyzowanym w obrazie i istniejącym jako obraz. Prezentując wydarzenie z dziejów zbawienia, obraz nic wykoncypowuje owego wydarzenia, ale niewątpliwie wykoncypowuje jego widzialność. Przy czym przedstawienie wydarzenia i tekst o wydarzeniu różnią się od siebie w tym sensie, że tekst o wydarzeniu odnosi się do tego wydarzenia bezpośrednio, podczas gdy odniesienie przedstawienia do wydarzenia jest pośrednie, albowiem zawsze korzysta ono z pośrednictwa tekstu. Przedstawienie wydarzenia z dziejów zbawienia, odnosząc się do tego wydarzenia, zawsze jednocześnie odnosi się do tekstu o wydarzeniu.

Obrazy narracyjne Giotta z Kaplicy Arena przedstawiają, wyjąwszy tzw. Prolog w Niebie i Sąd Ostateczny, sceny z życia Marii i życia Jezusa. Obrazy mariologiczne

1    chrystologiczne opierają się na tekstach Ewangelii, rozmaitych pseudo-Ewangeliach, ZiotejLegendzie i Meditationes vitae Christi tzw. Pseudo-Bonawcntury. Obejmują one dzieje od wypędzenia Joachima ze świątyni aż do Zesłania Ducha Świętego.

Niniejsza prezentacja stawia sobie za zadanie opisanie i zinterpretowanie możliwie najrzetelniej pod względem obrazowym trzech obrazów Giotta. Sposób ten, nazwany .jkonicznym”, różni się od innych metod interpretacyjnych, aczkolwiek ich nie wyklucza.

Erwin Panofsky wyróżnił w celu przeprowadzenia interpretacji obrazu, trzy

1

Niniejszy przekład został oparty na: M. Iradah I, Glorio. Zer Frage der ikonischen Sinn-struktur, Munchen 1979, Die Hefte der Siemens St iftung; rob. recenzja T. Żuchowskicgo w niniejszym tomie s. 130 i nn.